Onderaan deze blog vind je de details van de publicatie. Als coördinator van de vzw PsychoseNet maar ook als iemand die zelf ervaring heeft met het nemen van antipsychotica (AP’s) hoop ik, Leen Verhaert, deze wetenschappelijk onderbouwde informatie op een heldere en toegankelijke manier met jullie te kunnen delen. Ik probeer de essentie van het artikel aan te raken, ik voeg eigen ervaring toe en leg de nadruk op inzichten die kunnen leiden tot betere zorg. 

De relatie tussen identiteit en het nemen van antipspychotica (AP’s)

Het gebruik van AP’s kan worden ervaren als schadelijk waarbij het gevoel van wie-iemand-is kan worden uitgewist of dof gemaakt. Ik getuig met woorden die ik zelf neerschreef in 2018. Op een PAAZ-afdeling, met een acute psychose, na het nemen van 10 dagen AP’s, schreef ik: “Alsof de ellende waarin ik me bevind al niet erg genoeg is, ken ik mezelf niet meer!”
De relatie tussen identiteit en AP’s is een belangrijk onderwerp dat moet kunnen worden besproken bij de hulpverlener. Identiteit is flexibel gedurende de levensloop en is van belang om jezelf telkens opnieuw te positioneren in een veranderde context. Als het gebruik van AP’s de identiteit beïnvloedt dan moet daar worden op ingezet wil men herstel bevorderen.

Hoe beïnvloedt het nemen van AP’s de identiteit?

Het nemen van AP’s zet iemands zelfbeleving onder druk op twee manieren. Via directe effecten (fysieke gevolgen van het nemen van de medicatie) en indirecte effecten door de persoonlijke en maatschappelijke betekenis van AP’s. Er is een wijdverspreide publieke stigmatisering die zorgt voor een ziekte-identiteit of een patiënt-identiteit. Mensen met ervaring getuigen van een gevoel van minderwaardig-zijn en onvolledig-zijn. 

Transparantie over het risico om delen van zichzelf te verliezen

Transparantie over het risico om delen-van-zichzelf-te-verliezen is nodig. Voor sommigen is het effect van AP’s op zijn of haar identiteit een onaanvaardbare prijs om te betalen. Zelf schreef ik destijds het volgende: “Waarom kan ik niet iets langer in mijn psychose blijven hangen, zònder AP’s, mèt slaapmiddelen? De realtiteit waarmee ik worstel is klaarblijkelijk te groots om in één keer te behappen. Het gevoel mezelf te verliezen, mezelf niet meer te herkennen na het nemen van AP’s zorgt ervoor dat ik geen enkel uitzicht heb op beginnend herstel. Om te herstellen heb ik een minimum aan helderheid nodig om mijn verwarde gedachten terug op een rij te krijgen. Het gebruik van AP’s zorgt ervoor dat ik niets meer kan. Noch lezen, schrijven, tv kijken laat staan nadenken.” 

Verandering van iemands gevoel van zelf 

Tot op heden wordt verandering-van-iemands-gevoel-van-zelf niet erkend als reden om een behandeling stop te zetten. Hoe men de relatie tussen het nemen van antipsychotica en identiteit ervaart is complex, individueel en verloopt in verschillende richtingen. Dat maakt het ingewikkeld. Maar op vandaag kan de cliënt zich naar niemand richten indien hij over verandering-van-gevoel-van-het-zelf wil spreken (cfr. pag 97 uit Zintuig Verzint). De psychiater heeft geen tijd, de psycholoog en andere hulpverleners voelen zich niet gekwalificeerd. Echter, praten over identiteit voor mensen met psychose is onlosmakelijk verbonden met praten over medicatie.

Herstelgerichte zorg

Eén van de sleutelprincipes van herstelgerichte zorg is het principe van gedeelde besluitvorming (Shared Desicion Making). Het aanmoedigen van een dialoog over de emotionele en psychologische effecten van het nemen van AP’s is essentieel. Clinici mogen niet terughoudend zijn om vragen te stellen die kunnen leiden tot gesprekken over medicatie ook al zijn er tal van bezwaren zoals té psychologisch, té tijdsintensief of té nauw verbonden met farmacologisch/biologisch domein. Erover praten schept vertrouwen en maakt geïnformeerde keuzes over het gebruik van medicatie mogelijk.

Uitdagingen

Een vastgesteld probleem hierbij is dat teamleden die niet gemachtigd zijn tot het voorschrijven van AP’s de vraag terug sturen en/of het onderwerp vermijden. Bang om verantwoordelijkheid te nemen dat iemand door hun interventie zou stoppen met medicatie. Voor mij is het logisch dat deze (menselijke, begrijpelijke) manier van werken net het tegenovergestelde bereikt.  Cliënten die mogen praten, zullen voor zichzelf makkelijker kunnen uitmaken waarom ze bijvoorbeeld tijdelijk wel AP’s nemen en waarom ze de nadelige effecten tijdelijk willen verdragen. Ze voelen eigen regie. En eigen regie leidt tot perspectief. Zonder perspectief is herstel onmogelijk!

“Hulpverleners zouden manieren moeten krijgen aangereikt om identiteitsgerelateerde bijwerkingen te bevragen, te verkennen. Modellen van identiteit (die actueel zijn!) kunnen daarbij helpen. Niet-psychiatrische clinici, therapeuten en artsen zouden moeten worden aangemoedigd en gemachtigd om identiteit met hun cliënt te bespreken”, zegt het artikel. Hierbij merk ik graag op dat een luisterend oor en het stellen van een juiste vraag meestal voldoende is om een dergelijk gesprek aan te gaan. De cliënt begrijpt dat de hulpverlener niet alwetend is.

Discussie voeren over wat antipsychotica met je hele zijn doet

Dus, een veilige ruimte creëren om te verkennen hoe het innemen van AP’s de identiteit beïnvloedt is noodzakelijk. Discussie voeren over wat antispcyhotica met je hele zijn doet moet niet alleen getolereerd worden, het moet aangemoedigd worden door de psychiater en door andere hulpverleners zoals psychologen die niet gemachtigd zijn om medicatie voor te schrijven. Het is zaak om in gesprek te gaan, zodat de cliënt zich gehoord voelt in de radicale aanval die AP’s veroorzaken op iemands identiteit.

Een aanpak die helend werkt en volledig binnen de herstelvisie past. Een aanpak die mij alvast heel wat minder tranen had bezorgd.

Leen 

Via deze link kan je de details terug vinden van het artikel Antipsychotics and Identity: The Adverse Effect No One is Talking About dat gepubliceerd werd 1 maart 2024 in de Community Mental Health Journal.

Vergelijk antipsychotica met volgende tool

Zintuig verzint van Leen Verhaert aankopen kan via deze weg