Mensen die veel psychische klachten ervaren kunnen ernstig ontregeld raken. Wanneer het in de thuissituatie echt niet meer gaat en er sprake is van een crisissituatie, kan worden besloten om iemand vrijwillig of gedwongen te laten opnemen.

Als de keuze voor een opname zelf wordt gemaakt dan noemen we dat een vrijwillige opname. Wanneer het nodig is dat deze beslissing wordt genomen tegen de eigen wil in, dan spreken we van een gedwongen opname.

Crisisopname

Bij een crisisopname wordt iemand opgenomen vanwege zeer ernstige psychiatrische klachten. Dat gebeurt bijvoorbeeld als iemand bedreigende psychotische klachten heeft, als iemand zelfmoord wilt plegen, of net een zelfmoordpoging heeft gedaan. Een crisisopname kan een aantal uren tot een paar weken duren. Crisisopname kan zowel gedwongen als vrijwillig zijn.

Vrijwillige opname

Wanneer mensen opgenomen worden in een psychiatrisch ziekenhuis of op een PAAZ (psychiatrisch afdeling algemeen ziekenhuis), gebeurt dat meestal vrijwillig. Vrijwillige opname gebeurt met toestemming van de persoon zelf; met de betrokkenen en in overleg met hulpverleners of huisarts. Een dergelijke opname zorgt ervoor dat mensen worden opgevangen wanneer ze in crisis zijn.

In de eerste plaats heeft een vrijwillige opname het doel om een verergering van de crisis te voorkomen. Een vrijwillige opname kan ook plaatsvinden als de naaste omgeving aangeeft niet genoeg draagkracht te hebben tijdens een crisis. Om de thuissituatie tijdelijk te ontlasten, wordt iemand dan opgenomen.

Gedwongen opname

Een gedwongen opname is een heftige gebeurtenis, voor de persoon zelf maar vaak ook voor de omgeving. Een gedwongen opname gebeurt alleen in het uiterste geval en is alleen toegestaan als iemand aan de volgende criteria voldoet:

• Iemand heeft een geestesziekte.
• Iemand is een gevaar voor zichzelf of voor anderen door een psychiatrische aandoening. Bijvoorbeeld in het geval van ernstige verwaarlozing, bij een zelfmoordpoging, of als de omgeving bang is dat de kans op ongelukken heel groot is.
• Er is geen andere geschikte behandeling mogelijk.

Procedure bij gedwongen opname

Een gedwongen opname in België kan via twee prodecures verlopen.

1. de gewone procedure: belanghebbenden (zoals familieleden of een huisarts) kunnen een verzoek indienen bij een vrederechter, samen met een medisch verslag om iemand gedwongen te laten opnemen. Vervolgens verschijn je voor een vrederechter die hier verder over beslist. Dit gebeurt in een minderheid van de gevallen. Het merendeel van de gedwongen opnames in België gebeurt via de spoedprocedure.
2. de spoedprocedure:  Als er sprake is van hoogdringendheid of een acute situatie neemt de politie contact op met de Procureur des Konings, die, op basis van een medisch verslag door een gerechtsarts (bv: een psychiater van wacht) al dan niet overgaat tot onmiddellijke opname.

In beide gevallen is er een maximum observatieperiode van 10 dagen waarna je voor een vrederechter moet verschijnen. Daarbij krijg je een pro deo advocaat toegewezen. De vrederechter beslist of de gedwongen opname al dan niet bevestigd wordt. In eerste instantie kan die met 40 dagen bevestigd worden. Om de gedwongen opname te verlengen zendt de directeur van de instelling waar je verblijft, minstens 15 dagen voor het verstrijken van de observatieperiode, aan de vrederechter een medisch verslag dat de noodzaak van een verder verblijf attesteert. Vervolgens moet je opnieuw voor  een vrederechter verschijnen.

Meer dan 80% van de gedwongen opnames in België gebeuren via een spoedprocedure. Het aantal gedwongen opnames in België is de laatste jaren ook drastisch toegenomen.

Reportage VRT nieuws over toename gedwongen opname – november 2017

Zit je met vragen, neem een kijkje op onderstaande websites of stel een vraag aan onze advocate Julie Hantson.

De wettekst van de gedwongen opname van 26 juni 1990 vind je hier.

Bijkomende informatie

Kijk hier voor meer info over patiëntenrechten.

Kijk hier voor info over gedwongen opname. Deze info werd verzameld door patiëntenvereniging Ups & Downs.

Kijk hier voor advies voor advocaten bij gedwongen opname.

Kijk hier om contact op te nemen met de ombudsdienst.