Jeroen kijkt met zijn IMPROVE-studie naar de klinische bruikbaarheid van de onderzoeksmethode ‘Experience Sampling Methode’ (ESM). Hij legt uit.

Wat is ESM?

ESM is een onderzoeksmethode waarbij we mensen meerdere keren per dag vragen om te reflecteren en te rapporteren over hun mentale welzijn via hun smartphone. De informatie die mensen via ESM verzamelen geeft ons gedetailleerd inzicht in dagelijkse ervaringen. Zo kan je bijvoorbeeld inzoomen op stressvolle momenten en kijken hoe iemand zich voelt in de uren erna. Blijft iemand lang zitten met stress of juist niet? Dit soort informatie kun je vervolgens gebruiken om een persoonlijk niveau van stressbestendigheid te berekenen, waar je dan op zijn beurt verandering in kunt gaan bestuderen in functie van een behandeling. Een waardevolle tool voor de kliniek dus.

De IMPROVE-studie

In de IMPROVE-studie testte ik, samen met een fantastisch team aan medeonderzoekers, een zorgvuldig opgesteld klinisch ESM-protocol. Dit omvatte een handleiding voor het gebruik van ESM-software, een handig online dashboard voor clinici om de verzamelde gegevens mooi te visualiseren, en een app voor cliënten waarin ze hun ervaringen konden registreren. Dit alles compleet met sjablonen van kant-en-klare vragenlijsten, visuele hulpmiddelen en andere extra functies.

Het goede nieuws. Zowel clinici als cliënten waren tevreden over de technische kant van de zaak. De gebruiksvriendelijkheid van de software werd goed bevonden en zowel de clinici als de cliënten waren het erover eens dat ESM nuttig kan zijn voor therapie. Echter, naast deze successen brachten de resultaten van IMPROVE ook verschillende uitdagingen aan het licht. In wat volgt, bespreek ik drie uitdagingen. Voor meer uitdagingen en details verwijs ik naar onze publicatie.

Bijkomende uitdagingen

1. De meerwaarde moet duidelijk zijn

De eerste uitdaging betreft personalisatie. De mogelijkheid om vragenlijsten en steekproefschema’s (het aantal vragenlijsten dat iemand per dag wordt gevraagd in te vullen) af te stemmen op individuele behoeften is cruciaal om het volledige potentieel van ESM te benutten. In het IMPROVE-onderzoek gebruikten we generieke sjablonen met de optie om extra gepersonaliseerde vragen toe te voegen. Clinici vonden dit echter nogal ingewikkeld en ondervonden moeilijkheden door enerzijds technische ingewikkeldheden en anderzijds tijdsbeperkingen die inherent zijn aan de Belgische geestelijke gezondheidszorg. Dit is problematisch, want het is net die personalisatie die maakt dat we ESM kunnen gebruiken als een tool voor behandelingen afgestemd op het individu. Het verbeteren van de software is één kwestie, maar het meest belangrijk vind ik wellicht dat we tijd moeten creëren voor gebruik. Specifiek, het gebruik van digitale tools mag niet iets zijn dat clinici en cliënten er even extra moeten bij doen. 

2. Gebruiksvriendelijke manier om data te verwerken 

Een tweede uitdaging heeft betrekking op het integreren van visualisaties van ESM-data in therapiesessies. De resultaten toonden aan dat het gelijktijdig tonen van meerdere visualisaties ertoe leidde dat clinici en cliënten zich overweldigd voelden. De belangrijkste conclusie is dat er behoefte is aan een meer praktische, intuïtieve en gebruiksvriendelijke manier om met de data te werken. Een van de oplossingen is het gebruik van dynamische visualisatie-interfaces, die de optie bieden om specifieke sets van visualisaties op elk gewenst moment te verbergen of te tonen. Het idee daarbij is dat een dergelijke interface de focus van de gebruiker kan verbeteren, de informatie kan stroomlijnen en de navigatie door de verzamelde gegevens kan vereenvoudigen. De effectiviteit van deze aanpak blijft echter speculatief en vereist verder onderzoek.

3. Betrokkenheid

Een derde en laatste uitdaging die ik als onderdeel van deze blog zal bespreken, betreft factoren die de ‘compliance’ beïnvloeden. Compliance is het percentage door de cliënt ingevulde ESM-vragenlijsten ten opzichte van het totaal ontvangen ESM-vragenlijsten. In het IMPROVE-onderzoek varieerde de compliance van minder dan 30% tot meer dan 80% bij verschillende cliënten. Het begrijpen van de redenen achter dergelijke schommelingen is cruciaal, aangezien de bruikbaarheid van ESM grotendeels zal afhangen van de vraag of cliënten een voldoende aantal ESM-beoordelingen kunnen invullen. Helaas was onze pilotstudie te klein om harde conclusies te trekken, maar een mogelijke verklaring kan zijn dat de mate waarin cliënten de voordelen van ESM herkennen gelinkt is aan de mate van compliance.

En nu?

Hoe gaat het nu verder? Binnen het IMMERSE-onderzoek — een grootschalige studie binnen België, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, en Slowakije —  gaan we verder waar de IMPROVE-studie ophield. We richten ons op het zo gemakkelijk en tijdsefficiënt mogelijk maken van de personalisatie, we werken hard aan het optimaliseren van de visualisaties, en we proberen clinici zo goed mogelijk te helpen in het leren gebruiken van ESM.

Ben je benieuwd naar updates? Neem nu en dan een kijkje op IMMERSE KU Leuven

Het team van het Centrum voor Contextuele Psychiatrie (CCP) onder leiding van Professor Inez Germeys verzorgt regelmatig een blog over nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap op het gebied van psychiatrie in het algemeen en psychose in het bijzonder. (twitter: @ccp-leuven; @inezgermeys)

Meer lezen over onderzoek uitgevoerd door het Centrum voor Contextuele Psychiatrie kan via deze link.