Thomas Vaessen is postdoctoraal onderzoeker binnen het Centrum voor Contextuele Psychiatrie. Zijn onderzoek richt zich vooral op de rol van stress binnen psychiatrische ziektebeelden. In deze blog besteedt hij bijzondere aandacht aan de relatie tussen stress en psychose.
Al decennialang weten onderzoekers dat stress een belangrijke rol speelt bij het ontstaan en het beloop van verschillende psychiatrische ziektebeelden. In essentie is stress echter helemaal geen boosdoener, maar een erg belangrijk fenomeen dat mensen en dieren helpt te overleven. In levensbedreigende situaties zorgt de stress respons ervoor dat de overlevingskans wordt vergroot, door het lichaam een energie-boost te geven (wat het bijvoorbeeld in staat stelt om te vechten of te vluchten). Zonder stress zouden we niet zijn wie we zijn.
Dus stress is goed voor ons?
Toch kan deze respons, die zo cruciaal is voor ons welbevinden, zeer heftige en beperkende gevolgen hebben op onze gezondheid. Zo ook binnen psychose. Zeer intense of aanhoudende stress kan, in kwetsbare individuen, psychotische ervaringen uitlokken of verergeren. Denk bij dit soort stressoren bijvoorbeeld aan traumatische ervaringen of langdurig gepest of buitengesloten worden. Daarnaast kan blootstelling aan dit soort situaties ervoor zorgen dat mensen gevoeliger worden. Ze gaan dan heftiger reageren op kleinere stressoren, wat het risico op een psychose verhoogt.
Hoe ziet de stress respons eruit?
Binnen het Centrum voor Contextuele Psychiatrie (CCP) aan de KU Leuven doen we onderzoek naar stress en de rol van stress binnen psychose. Daarbij kijken we naar de stress response in zijn geheel. Stress is namelijk een zeer ruim begrip en bij de stress respons spelen verschillende systemen een rol. Ten eerste is er de snelle energie-boost die ik zojuist noemde. Het autonome zenuwstelsel zorgt voor een verhoging van de bloeddruk en de hartslag, aanspanning van de spieren, het openen van de zweetklieren: het maakt het lichaam klaar voor actie. Tegelijkertijd wordt er een tragere respons in werking gezet die het lichaam weer terug in balans moet brengen door middel van het stresshormoon cortisol. De wisselwerking van deze twee systemen is gevoelig en wanneer de cortisolrespons niet meer goed werkt kan het zijn dat het lichaam minder goed herstelt van stressvolle situaties. Binnen CCP zijn we momenteel een studie aan het opzetten die kijkt hoe deze systemen precies samenwerken, en dankzij moderne technologie kunnen we dat doen in het dagelijks leven van de proefpersonen.
Hoe ga je om met stress?
We kunnen ook naar de stress respons in de hersenen kijken. Door middel van functionele magneto-resonantie beeldvorming (in het Engels: fMRI) kunnen we zien wat er gebeurt in de hersenen van terwijl ze stress ervaren. En dan is er natuurlijk ook nog de subjectieve ervaring: hoe voelt het om gestrest te zijn? Momenteel zijn we binnen CCP bezig met een onderzoek waarin we mensen met vroege psychose leren om op een andere manier met stress om te gaan. In een behandeling van twee maanden leren ze om zich niet tegen stressvolle situaties te verzetten, maar ze te accepteren. Vóór en na deze behandeling meten we hun hersenactiviteit terwijl we ze een beetje onder druk zetten. Dit doen we door ze moeilijke rekensommen te laten oplossen onder tijdsdruk, terwijl ze te horen krijgen dat ze nog wat beter hun best moeten doen. Zo kunnen we zien of hun hersenen anders reageren op deze druk nadat ze hebben geleerd om op een andere manier met stressvolle situaties om te gaan. Daarnaast kijken we ook naar hoe ze zich daarbij voelen.
Vroege interventies?
We hopen dat we, door vroeg in te grijpen, jonge mensen kunnen leren om op een gezondere manier met stressvolle situaties om te gaan. We weten dat stress een risicofactor is voor het ontwikkelen van psychose, laten we het dan ook doel maken van vroege interventies. Rondom het stressonderzoek werkt het CCP nauw samen met onderzoekers uit de groep Mind-Body Research van de KU Leuven, IMEC, en het Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg, met als uiteindelijk doel een beter beeld te krijgen van de precieze associatie tussen stress en psychose om tijdig in te kunnen grijpen met gepersonaliseerde behandeling.
Het team van het Centrum voor Contextuele Psychiatrie onder leiding van Professor Inez Germeys verzorgt een tweewekelijkse blog over nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap op het gebied van psychiatrie in het algemeen en psychose in het bijzonder. (www.ccp-leuven.be; Center for Contextual Psychiatry; twitter: @ccp-leuven; @inezgermeys; @reskarlijn)
Lees ook de andere blogs van het Centrum voor Contextuele Psychiatrie.
Psychische kwetsbaarheid opzoeken via onderzoek
Cijfers over herstel en remissie bij psychose toegelicht.
Gepaste zorg voor jongeren met psychische problemen.
Hoe de smartphone de kloof tussen de therapeutenkamer en het dagelijkse leven kan overbruggen.
Reacties: