Zeynep Akcaoglu is doctoraatsstudent in het Centrum voor Contextuele Psychiatrie waar zij zich, in onderzoek, specifiek richt op psychotische ervaringen tijdens de adolescentie. In deze blog lezen we haar bevindingen.
Psychose continuüm
We weten uit onderzoek dat psychose-achtige ervaringen eigenlijk best veel voorkomen; bij wel 7.2% van de algemene bevolking. Dat is veel meer dan het aantal mensen dat een psychotische stoornis ontwikkelt (0.5%-1%). Een psychotische stoornis betreft een combinatie van symptomen die lang blijven duren en het leven lastig maken. Deze symptomen betreffen hallucinaties en wanen, maar kunnen ook motivatie-, stemming- en concentratieproblemen omvatten (meer informatie vind je hier). Psychose-achtige ervaringen lijken op lichte vormen van hallucinaties en wanen, maar ze zijn vaak kortdurend van aard. Soms kunnen ze gepaard gaan met andere vormen van mentale problemen, zoals een depressie of angststoornis. In dat geval zien we dat er vaak intensere en meer langdurige hulp is vereist. In de overgrote meerderheid van gevallen ontwikkelen psychose-achtige ervaringen zich echter niet verder tot een psychotische stoornis. Maar liefst 80% geeft zelfs aan verder geen psychose symptomen meer te hebben!
Wat bepaalt of psychose-achtige ervaringen zich ontwikkelen tot klinische symptomen?
Toch weten we uit onderzoek dat psychose-achtige ervaringen gepaard gaan met een grotere kans op een psychotische stoornis. De vraag is nu, wat bepaalt of psychose-achtige ervaringen zich ontwikkelen tot klinische symptomen? Momenteel heeft onderzoek reeds aangetoond dat verschillende zaken een rol spelen; zoals genetica, waar je woont, je vroege kindertijd enz. Er zijn echter ook factoren in je huidige leven die de kans op de ontwikkeling van psychose beïnvloeden. Zo weten we alvast dat eenzaamheid tot één van de belangrijkste risicofactoren behoort voor de overgang van psychose-achtige ervaringen tot een stoornis.
Eenzaamheid en psychose
Jammer genoeg lijken eenzaamheid en psychose vaak samen voor te komen. Veel mensen met een psychose geven zelfs aan dat ze eenzaamheid als één van de grootste uitdagingen zien voor herstel. We weten echter niet goed hoe dit verband in elkaar zit. Komen mensen met een psychotische stoornis minder in contact met anderen, omdat het in sommige gevallen moeilijker is om vast werk te vinden? Genieten ze minder van sociaal contact? Of maken bepaalde symptomen (bv. je achterdochtig voelen) dat mensen minder snel contact opzoeken en ze als minder positief ervaren? Onderzoek toont aan dat verschillende zaken een rol spelen, en dat het voor ieder persoon waarschijnlijk een beetje uniek is.
Toch zijn er ook enkele gelijkenissen overheen mensen. Zo zien we dat eenzaamheid niet hetzelfde is als weinig sociaal contact hebben, zoals Eva Bamps heel boeiend beschreef in haar blogpost. Hoewel eenzaamheid samenhangt met je sociale contacten en netwerk, en beide ook verbonden zijn aan psychose, zien we dat ze niet volledig overlappen. Je kan je alleen voelen terwijl je omgeven bent door vrienden en familie, en je kan je tevreden voelen wanneer je relatief alleen bent.
We weten ook dat mensen met een psychose wel degelijk genieten van sociaal contact (zie ook blogpost van Karlijn Hermans). Het probleem ligt niet bij de mogelijkheid van mensen om plezier te ervaren, maar de mate waarin ze kunnen voorspellen dat ze plezier zullen ervaren. Wanneer we op het moment zelf naar sociale interacties kijken, zien we weinig verschil tussen mensen met of zonder een psychose. Het lijkt voor mensen met een psychose echter vaak moeilijk om voor te stellen dat een sociaal evenement of een afspraak met een kameraad aangenaam zullen zijn.
Wat voorspelt wat?
Veel mensen geven aan zich eenzaam te voelen na een psychotische ervaring. Dit hangt deels samen met ongeloof en stigma door de omgeving. Daarnaast zien we ook dat wanneer mensen zich terugtrekken, de kans op een psychotische ervaring toeneemt. Zo kan het zijn dat bepaalde indrukken zich verder ontwikkelen tot een waan, omdat er weinig sociale interacties of gebeurtenissen zijn die een alternatief bieden. Wetenschappers vermoeden dat het verband beide richtingen uitgaat; eenzaamheid vergroot de kans op psychose, en psychose vergroot de kans op eenzaamheid. Er is echter meer onderzoek nodig naar hoe deze samenhang precies in elkaar zit. Heeft sociale terugtrekking altijd negatieve gevolgen? Wat is meer van belang bij psychose, de hoeveelheid sociaal contact, of hoe tevreden je erover bent? Als leden van de CCP hopen we hier met ons toekomstig onderzoek alvast meer duidelijkheid over te scheppen.
Het team van het Centrum voor Contextuele Psychiatrie onder leiding van Professor Inez Germeys verzorgt regelmatig een blog over nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap op het gebied van psychiatrie in het algemeen en psychose in het bijzonder.
Center for Contextual Psychiatry; www.ccp-leuven.be Twitter: @ccp-leuven; @inezgermeys;
Eerder verschenen blogs:
De juiste vragen stellen in onderzoek naar psychische klachten
Reacties: