In deze blog lezen we het belang van het leren omgaan met emoties. Jongeren kunnen vaardigheden voor emotieregulatie verwerven. Het zal hen helpen bij een betere mentale gezondheid in de toekomst.

De adolescentie – een tijd vol uitdagingen

De adolescentie is een van de meest dynamische periodes in het menselijk leven met veel interne en externe veranderingen die vragen om aanpassing. Adolescenten komen voor heel wat uitdagingen te staan waarbij ze moeten leren hoe ze effectief kunnen omgaan met negatieve emoties, navigeren in relaties met leeftijdsgenoten, maar ook hun eigen, autonome persoonlijkheid ontdekken. Tegelijkertijd is de adolescentie ook een kwetsbare periode waar emotionele problemen zich kunnen ontwikkelen, wat een groter risico op sociale en academische problemen, maar ook op levenslange mentale gezondheidsproblemen voorspelt.

Emotieregulatie en het verband met psychopathologie

Adolescenten ervaren negatieve emoties vaker en intenser. Bovendien vraagt het om een nieuw niveau van cognitieve en emotionele rijpheid om ermee om te gaan, iets wat nog volop in ontwikkeling is op dat moment. Uit onderzoek blijkt dat de aanwezigheid van mentale gezondheidsproblemen sterk samenhangt met de manier waarop jongeren hun emoties reguleren in reactie op uitdagingen en stressoren.

Emotieregulatie is een proces gericht op het beïnvloeden van:

1) welke emoties we hebben
2) wanneer we ze hebben
3) hoe deze emoties worden ervaren en geuit

Emotieregulatie – een voorbeeld

Er bestaan verschillende strategieën om emoties te reguleren, waaronder adaptieve en maladaptieve strategieën. We kunnen deze strategieën uitleggen aan de hand van een voorbeeld van een stressvolle situatie die adolescenten wellicht kennen.
John moet drie opdrachten voltooien om het eindexamen te kunnen maken. Helaas zakt hij voor een van de opdrachten en moet hij die opnieuw maken.

Een paar manieren waarop hij effectief (adaptief) met dit probleem kan omgaan

1. Hij kan zich richten op het veranderen van zijn gedachten of overtuigingen over de betekenis van de stressvolle situatie. John kan bij zichzelf denken: “Nu weet ik dat ik meer tijd moet besteden aan studeren voor de volgende opdracht. Trouwens, door de opdracht opnieuw te maken, zal ik beter voorbereid zijn op mijn eindexamen.”
John deed een poging om de positieve kant van deze situatie te zoeken, in plaats van zich alleen op het negatieve te concentreren. Deze strategie wordt cognitieve herwaardering genoemd.

2. Hij kan zichzelf toestaan de emoties van verdriet en teleurstelling te ervaren zonder zich ertegen te verzetten of ze proberen te veranderen: “Ik ben gezakt voor de opdracht en ik voel me verdrietig, teleurgesteld en bang. Dit is een normale reactie, en ik moet alle emoties die ik voel voelen, zodat ik later verder kan”.
John accepteerde zijn onaangename emoties, wetende dat een slecht gevoel een normale reactie is op een tegenslag. Deze strategie heet acceptatie.

3. Hij kan zich richten op het veranderen van de ongunstige omstandigheden die de ongewenste emoties opriepen. “Ik ben gezakt voor de opdracht, maar de herkansing is binnenkort. Ik zal mijn dagen zo plannen dat ik genoeg tijd heb om te studeren en zal er meteen mee beginnen.”
John koos een strategie die erop gericht is het examen de volgende keer wel te halen. Zo zal hij minder gestrest zijn als het herexamen komt. Deze strategie wordt probleemoplossing genoemd.

John kan zich echter ook wenden tot de maladaptieve strategieën

4. Hij kan ervoor kiezen om niet te denken aan de prikkels die hem een slecht gevoel geven, in dit geval zowel over de mislukte opdracht als over de herkansing. “Ik ga gewoon videospelletjes spelen en denk helemaal niet aan studeren.”
Hij kiest voor een andere activiteit in plaats van te erkennen dat hij zich verdrietig en teleurgesteld voelt, waardoor de stress zich uiteindelijk kan opstapelen. Bovendien studeert hij niet voor de herkansing, wat ook tot een andere stressvolle situatie zal leiden zodra hij de opdracht moet herkansen. Deze strategie wordt vermijding genoemd.

5. Hij kan ervoor kiezen zich herhaaldelijk te richten op zijn emotionele ervaringen, de oorzaken en de gevolgen ervan, door stil te staan bij wat er is gebeurd. “Ik ben gezakt voor de opdracht, ik zal wel dom zijn. Wat als ik een andere niet haal? Dat zal waarschijnlijk mijn eindcijfer beïnvloeden. Als ik deze niet haal, wat zijn dan de kansen dat ik het goed doe bij een herkansing?”.
Deze strategie wordt ruminatie genoemd en wordt gekenmerkt door herhaaldelijkheid, oncontroleerbaarheid en opdringerigheid van de gedachten die niet tot constructieve oplossingen leiden.

6. Hij kan ervoor kiezen de uitdrukking van zijn emoties en gedachten te onderdrukken.
“Ik wil huilen en alleen zijn om mijn verdriet en teleurstelling kwijt te raken, maar ik wil niet dat iemand ziet dat ik zo gekwetst ben door deze tegenslag. In plaats daarvan doe ik net alsof er niets is gebeurd.”
In plaats van de emoties als gevolg van een tegenslag te uiten, weigerde hij toe te geven dat hij ze voelde. Toch kunnen deze emoties uiteindelijk in verhevigde vorm aan de oppervlakte komen, omdat de frustratie alleen maar groeit in plaats van verdwijnt. Deze strategie heet onderdrukking.

Wat nemen we mee?

Van de eerste drie strategieën is bekend dat ze in verband worden gebracht met een betere algemene mentale gezondheid. Onderzoek toont aan dat adolescenten die cognitieve herwaardering, acceptatie en probleemoplossing gebruiken, zich beter aanpassen en beter omgaan met problemen eigen aan de ontwikkeling. Aan de andere kant kan habitueel gebruik van onaangepaste emotieregulatiestrategieën, zoals vermijden, piekeren of onderdrukken, leiden tot langdurige en intensievere ervaringen van negatieve emoties. Dit kan op zijn beurt leiden tot de ontwikkeling of verergering van mentale gezondheidsproblemen.

Jongeren leren hoe zij adaptief kunnen omgaan met stressoren zou daarom een cruciaal doel moeten zijn, zowel in het gezin als in het onderwijs. Adolescenten kunnen vaardigheden voor emotieregulatie verwerven via therapie, psycho-educatie en vooral door te observeren hoe hun verzorgers omgaan met moeilijke situaties.

Het team van het Centrum voor Contextuele Psychiatrie onder leiding van Professor Inez Germeys verzorgt regelmatig een blog over nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap op het gebied van psychiatrie in het algemeen en psychose in het bijzonder. (twitter: @ccp-leuven; @inezgermeys)

Lees ook:

Het effect van ademhalen op je psychische gezondheid