Amice, beste Rokus,

Ik zat deze namiddag op de trein tussen Leuven en Gent en net bij het uitrijden van station Brussel Zuid verscheen de zon.  Eind januari ervaren mijn zintuigen elk moment dat naar de komende lente verwijst als een belofte op verandering en vernieuwing.

Ik herken die “eind januari-momenten” in de loop van de jaren steeds beter en daardoor leerde ik die ook meer te waarderen. En ja, er zijn ondertussen toch al flink wat jaren voorbijgekomen.

Ook ik heb, net als jij, het gevoel dat de tijd dringt en dat het samen zijn met vrienden steeds kostbaarder wordt

Ik wist op de trein even niet waardoor ik het meest werd geraakt, door het felle licht of door de heldere hemel die de achtergrond vormde voor volle wolken. Wist je dat Stieglitz, de beroemde fotograaf,  besloot om gedurende een periode van tien jaar vooral wolkenfoto’s te nemen? Hij wou na een lange carrière nagaan wat hij echt over fotografie kende door wolken te gaan fotograferen.

Hij was 58 toen hij tot dat besluit kwam. Jij bent 60 geworden en ik ben 57. Een leeftijd waarop je nog een laatste keer overweegt waar je die grote opgedane ervaring echt wil inzetten.

Ik heb vooral de drang een betere hulpverlener te zijn voor mensen die het heel erg moeilijk hebben

Dakloze mensen, mensen met een lange geschiedenis van psychische kwetsbaarheid. Ook jij wilt vooral voor die mensen iets betekenen.

Ik las een aantal blogs van Aurelia Brouwers die op 26 januari overleed na euthanasie.  In Nederland zorgde ze voor ophef door zeer openbaar uit te komen voor haar wens naar euthanasie. Ze was 29 jaar en heeft 8 jaar gevochten om euthanasie te kunnen krijgen. Ze zag de menswaardige dood waarin je afscheid kan nemen van vrienden en familie, als een bevrijding.

Een keuze kun je het niet echt noemen

Ze ijverde voor meer begrip, openheid en een betere wetgeving waardoor meer mensen met psychiatrische problemen en ook jongeren kans maken op euthanasie en niet hoeven te grijpen naar zelfdoding.
Ik moest denken aan wat Julian Barnes schreef in zijn roman ‘Alsof het voorbij is’: “Ik heb wel eens geprobeerd me de wanhoop in te denken die tot zelfmoord leidt, geprobeerd me het duistere moeras te verbeelden waarin slechts de dood een heel klein lichtpuntje lijkt te zijn: met andere woorden, precies het tegenovergestelde van de normale levenssituatie”.  Wanhoop en hoop zijn belangrijke begrippen.

Wat de patiënt als een zinvol leven ervaart is waar we als hulpverlener willen aan werken

Bij iemand die het leven zelf niet meer ervaart als zinvol, alles al heeft geprobeerd en ook geen hoop meer heeft dat daar verandering in kan komen, kan het zeer zinvol en belangrijk zijn hem of haar te ondersteunen bij zijn of haar wens om op een waardige manier uit het leven te stappen. In Vlaanderen gaan stemmen op om de euthanasiewet strenger te maken. Er komen van uit verschillende hoeken verschillende voorstellen.

We moeten dit gesprek voeren denk ik zonder echter euthanasie als mogelijkheid zelf in vraag te stellen

Een ideologisch debat aangaan met sommige hulpverleners die zeggen tegen euthanasie te zijn omdat ze kiezen voor het leven, dit lijkt me weinig zinvol.  Ideologieën houden immers weinig rekening met het individu en de hoogstpersoonlijke situatie waarin iemand zich bevindt. Lijden is niet meetbaar en euthanasie lijkt me voor een aantal mensen, ook mensen met psychische kwetsbaarheid, een vorm van mededogen.

We moeten wel beseffen dat we door in de geestelijke gezondheidszorg allerlei wachtlijsten korter te maken, door hulpverleners meer gevoelig te maken voor de gevaren van de grote macht die ze hebben, door als hulpverlener zo weinig mogelijk dwangmiddelen te gebruiken,  door er voor te zorgen dat patiënten in alle omstandigheden zoveel mogelijk regie kunnen houden, kortom door een meer humane geestelijke gezondheidszorg, we er kunnen voor zorgen dat mensen al heel veel vroeg bij het ervaren van psychische kwetsbaarheid niet verbitterd geraken over de hulpverlening en daardoor meer en langer de  hoop kunnen vasthouden op een ander en een beter leven.

Ik ben ervan overtuigd dat een aantal mensen die al zeer vroeg bij het ontdekken van hun psychische kwetsbaarheid met een humanere hulpverlening in aanraking komen op het eind uiteindelijk geen euthanasie zullen aanvragen.

Ik hoor immers bij een aantal mensen die euthanasie aanvragen ook toch nogal wat verbittering rond een falende en zelfs traumatiserende hulpverlening

Dit geldt echter niet voor alle aanvragers. Het zou getuigen van grote hoogmoed als we als hulpverleners onze menselijk beperking niet zouden inzien en we zouden denken dat we alle mensen voldoende kunnen steunen opdat ze nooit euthanasie zouden aanvragen.  Voor sommige mensen waarbij het lijden zo immens is rest ons enkel een houding van mededogen en respect voor hun verlangen naar bevrijding door de dood.

Het is laat geworden Rokus. Ik schrijf nu zittend onder het licht van mijn bureaulamp. Op de achtergrond zachte muziek. Ik hou van Chet Baker. Laten we gewoon zo snel mogelijk afspreken, mijn goede vriend. Ik  kijk uit naar een vroeg lente terras waar we samen een Orval drinken, een toast uitbrengen op het leven, op het mededogen en op het geven van hoop en kracht aan die mensen die ons zo nauw aan het hart liggen. Laten we dan uiteindelijk gewoon wat naar de wolken kijken.

Immers, mensen die goed met elkaar opschieten hebben niet veel nood aan veel woorden

Peter Dierinck is psycholoog en kwartiermaker en schreef onlangs het boek ‘Hoop verlenen‘, een pleidooi voor maatschappelijking.
Eens per maand schrijft hij brieven aan Rokus Loopik, een Nederlandse herstelcoach en vriend. Rokus schrijft Peter terug, zijn brieven zijn te lezen op psychosenet.nl.