In deze blog verkent Katia de complexe symbiose tussen trauma en psychose, door de lens van de fenomenologie, een filosofische methode. Ze tracht een brug te slaan tussen filosofische overpeinzingen en de praktische toepassing van behandeling.

Een fenomenologische blik op de relatie tussen trauma en psychose

Bij mezelf moet ik vaststellen dat er tijdens eerdere psychotische episodes steeds aspecten aanwezig waren die rechtstreeks gelinkt kunnen worden aan traumatische ervaringen uit mijn verleden.  Laten we kennismaken met de denkwerelden van enkele eminente filosofen, waaronder Maurice Merleau-Ponty, Edmund Husserl, Jean-Paul Sartre en Eugene Minkowski. Ik tracht deze filosofische concepten te vertalen naar eenvoudige en begrijpelijke taal, zonder afbreuk te doen aan de subtiliteit van hun betekenis. Tenslotte voeg ik telkens ook mogelijke effectieve behandelingsstrategieën aan toe.

Merleau-Ponty; trauma als diep doordringende levenservaring

Merleau-Ponty’s ‘levenswereld’ beschrijft de alledaagse sfeer waarin we ons bevinden en hoe we de wereld ervaren. Na een traumatische gebeurtenis kan deze levenswereld getekend zijn door intensere kleuren, scherpere geluiden, enz. Fenomenologisch gezien duidt dit op een verstoring van de intentionele structuur van onze levenservaring, waarin de gebruikelijke betekenis van alledaagse ervaringen verstoord wordt.
Levenswereldgerichte therapie omarmt Merleau-Ponty’s filosofie door de focus te leggen op de persoonlijke levenservaring van het individu. Deze benadering richt zich op het herstellen van de verstoorde intentionele structuur na trauma. Door middel van gesprekstherapie en ervaringsgerichte technieken wordt getracht de levenswereld weer in balans te brengen.

Husserls Intentionaliteit; bewuste betekenisconstructie na trauma

Husserls principe van ‘intentionaliteit’ benadrukt dat ons bewustzijn altijd gericht is op iets anders. Na trauma zien we hoe mensen bewust betekenis toekennen aan specifieke symbolen of gebeurtenissen als een actieve poging om grip te krijgen op de veranderde realiteit. In fenomenologische termen ervaren ze een verschuiving in de ‘noëtische’ (cognitieve) aspecten van hun bewustzijn, waar betekenisgeving plaatsvindt. Cognitieve Gedragstherapie (CGT) benut de intentionaliteit van betekenisgeving zoals besproken door Husserl. Hier wordt de nadruk gelegd op het bewust herinterpreteren van traumatische ervaringen en het herstructureren van negatieve gedachtepatronen. De therapeut werkt samen met het individu om nieuwe betekenis te creëren en positieve coping-mechanismen te ontwikkelen.

Satre’s vrijheid en verantwoordelijkheid; existentialistische respons op trauma

Sartre’s visie legt de nadruk op de vrijheid om onze eigen keuzes te maken. Na trauma nemen individuen vaak de verantwoordelijkheid voor het vormgeven van hun eigen unieke reactie op het trauma. Deze existentiële vrijheid uit zich in het creëren van een persoonlijke realiteit als een manier om het hoofd te bieden aan de traumatische gebeurtenis. Existentialistische psychotherapie, geïnspireerd door Sartre’s ideeën, richt zich op de vrijheid en verantwoordelijkheid van het individu. Therapeuten helpen cliënten bij het ontdekken van existentiële keuzes en het creëren van betekenis na trauma. Dit kan het verkennen van persoonlijke waarden, doelen en identiteit omvatten.

Minkowski’s temporele verdringing in psychose na trauma

Minkowski’s concept van ’temporele verdringing’ komt tot uiting wanneer individuen na trauma ongewenste herbelevingen ervaren. Deze ervaring wordt in fenomenologische termen begrepen als een breuk in de temporele continuïteit, waarbij het verleden intens in het heden wordt binnengebracht. Dit resulteert in een cyclisch patroon van herbelevingen. Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) put inspiratie uit Minkowski’s temporele concepten. Door middel van bilaterale stimulatie, zoals oogbewegingen, helpt EMDR bij het integreren van traumatische herinneringen in het huidige tijdsbestek. Dit bevordert een gezondere temporele beleving en vermindert de intensiteit van herbelevingen.

Brug tussen filosofische overpeinzingen en behandeling

Bovenstaande behandelingsbenaderingen, gebaseerd op fenomenologische inzichten, trachten niet alleen symptomen te verminderen maar ook de diepere fenomenologische verstoringen aan te pakken die ontstaan na traumatische ervaringen. Ze vormen een brug tussen filosofische overpeinzingen en de praktische toepassing van behandelingen, waarbij de complexe relatie tussen trauma, psychose en herstel wordt belicht.

Reageren kan via Katia.delamper@gmail.com.