Het team van het Centrum voor Contextuele Psychiatrie onder leiding van Professor Inez Germeys verzorgt een tweewekelijkse blog over nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap op het gebied van psychiatrie in het algemeen en psychose in het bijzonder. In deze eerste blog deelt professor Inez Germeys haar bevindingen over de studiedag die zij met haar team organiseerde op 30 november 2017. 

Steeds meer onderzoek toont aan dat de adolescentie een kwetsbare tijd is voor het ontwikkelen van psychische klachten. Psychose, depressie, manie, verslaving, persoonlijkheidsproblematiek, ze ontstaan allemaal gemiddeld tussen het 15^de en 25^ste levensjaar. Psychische klachten zijn daarmee echt een probleem van de jeugd, in tegenstelling tot bijna alle andere aandoeningen die vooral later in het leven op de voorgrond komen. Maar is onze zorg hier ook op aangepast?

Kinder-en jeugdpsychiatrie versus volwassenenpsychiatrie: twee werelden

Tijdens een studiedag op 30 november georganiseerd door het Centrum voor Contextuele Psychiatrie in het UPC Kortenberg werd onder meer op deze vraag een antwoord gezocht. Professor van Amelsvoort van de Universiteit Maastricht schetste hoe ons huidige zorgaanbod weinig rekening houdt met deze realiteit. In de meeste westerse landen is de psychiatrische zorg opgedeeld in kinder- en jeugdpsychiatrie enerzijds en volwassenenpsychiatrie anderzijds.

Dit zijn vaak twee volledig gescheiden zorgsystemen, met andere benaderingen, een ander aanbod, en een andere manier om ouders en familie te betrekken. De breuklijn tussen deze twee systemen is 18 jaar, wanneer jongeren wettelijk volwassen worden en verwacht worden op eigen benen te kunnen staan. In de meest kwetsbare periode wanneer de meeste van de psychische klachten ontstaan, moeten jongeren dus van hulpverlener veranderen en zelfstandig hun weg vinden in een nieuw zorgsysteem.

De kloof overbruggen: Headspace, TEJO, en VDIP

Professor van Amelsvoort toonde aan dat vele jongeren hierbij uit beeld verdwijnen of moeite hebben om de juiste zorg te vinden.  En dat is een enorme gemiste kans! Want, zoals Professor Mary Cannon uit Dublin aantoonde, vroegtijdige behandeling van psychische klachten kan veel problemen later in het leven voorkomen. In Australië heeft men dit al langer begrepen.  Over het hele land zijn er zogeheten Headspace-centra opgericht waar jongeren tussen 12 en 25 jaar heel laagdrempelig terecht kunnen met hun (psychische) problemen.

In Vlaanderen is in 2010 een gelijkaardig initiatief opgestart: TEJO, Therapeuten voor Jongeren. Inmiddels zijn er twaalf TEJO-huizen waar jongeren tussen 10 en 20 jaar terechtkunnen voor een kortstondige, anonieme begeleiding door opgeleide therapeuten die op vrijwillige basis werken. Ook de VDIP-teams (Vroege Detectie en Interventie bij Psychiatrische Stoornissen) richten zich op jongeren met psychose-achtige ervaringen tussen de leeftijd van 12 en 34 jaar. Dit zijn mooie initiatieven, maar tegelijkertijd blijft de vraag: Wat als er langere en meer gespecialiseerde hulp nodig is? Botsen we dan opnieuw op de scheidingslijn tussen kinder-en jeugd- en volwassenenpsychiatrie?

Intensievere transitiezorg: adolescententeams

Niet noodzakelijk. Dr. Matton en mevr. De Paepe van PC Caritas in Melle, vertelden op de studiedag over hun adolescententeam specifiek gericht op jongeren in de transitiefase tussen kindertijd en volwassenheid. Binnen dit team wordt de zorg toegespitst op de noden van de jongeren en hun families, zonder daarbij een strakke leeftijdsgrens van 18 jaar aan te houden. Er ligt een grote nadruk op herstel en re-integratie, bijvoorbeeld door het aanbieden van een hospitaalschool en een uitgebreid aanbod aan psychologische interventies. Ook ouders worden actief in dit traject betrokken. Dit adolescententeam wordt gedragen door zowel de kinder- en jeugdpsychiatrie, als door de volwassenenpsychiatrie en is ontstaan uit de grote noodzaak die binnen de klinische praktijk werd ervaren voor opvang en begeleiding van jongeren.

Aan de slag!

Er zijn dus al verschillende mooie initiatieven in Vlaanderen op dit vlak. Dat is goed nieuws, maar ook slecht. Het zijn ‘initiatieven’ en ze zijn dus niet ingebed in het structurele zorgaanbod. Wat als een jongere in Limburg psychische klachten ontwikkelt, waar geen TEJO-huis is? Of wat als een jongere doorverwijzing nodig heeft naar specialistische hulp, maar er is geen adolescentenwerking in de buurt? En vinden jongeren met klachten hun weg naar deze initiatieven? Niet altijd. Zo bleek ook uit de getuigenis van Maarten, die zijn moeizame zoektocht beschreef naar gepaste hulp, toen hij op 21-jarige leeftijd zelf geconfronteerd werd met psychische problemen. Er is dus nog werk aan de winkel!

www.ccp-leuven.be – Center for Contextual Psychiatry

Twitter: @ccp-leuven; @inezgermeys