Joost Vanhaecke is algemeen directeur van PTC Rustenburg. In deze blog plaatst hij enkele kritische vraagtekens bij de coronamaatregelen binnen de residentiële psychiatrische zorg. Of hoe de maatregelen het verschil tussen wij en zij vergroten en het herstelgerichte werken naar de achtergrond doet schuiven.

‘Goed burgerschap’?

De teneur van de veiligheidsmaatregelen in de GGZ in de strijd tegen COVID-19 laat tot nu toe weinig ruimte voor herstelgericht werken.
In een eerste fase moesten er ingrijpende maatregelen op korte termijn worden genomen en werd er verwacht dat iedereen zich hier aan zou houden. Ook dat is goed burgerschap.
De maatregelen van 3 april stellen patiënten in psychiatrische ziekenhuizen en hun familie erg op de proef en blijven zeer drastisch: geen bezoek, enkel één patiënt kan van het domein in een één op één begeleidingsrelatie, enkel twee patiënten mogen op het domein wandelen, een patiënt die wordt opgenomen moet zeven dagen in afzondering.

Het hekken van de psychiatrie

Iemand met ernstig psychisch lijden in de samenleving mag wel alleen rondwandelen, kan wel naar de winkel gaan. Er wordt terecht van uit gegaan dat iedereen in de samenleving burgerschap en verantwoordelijkheid opneemt. Echter, als diezelfde persoon de lijn, het hekken van het psychiatrisch ziekenhuis overschrijdt omwille van nood aan hulp in het ernstig psychisch lijden, ontstaat er een andere wereld: 7 dagen isolatie, maximum met twee personen op het domein, enkel nog naar de winkel onder 1 op 1 begeleiding…
Als diezelfde persoon een uur na de opname alsnog beslist om toch op ontslag te gaan en opnieuw voorbij het hekken van het ziekenhuis de wereld in stapt, komt deze opnieuw in een andere wereld terecht: deze van de verantwoordelijke burger die opnieuw kan gaan wandelen zonder begeleiding, opnieuw naar de winkel kan, niet in quarantaine moet.

Onder één dak

Aangezien patiënten enkel nog andere patiënten van de afdeling/ziekenhuis(en hulpverleners) ontmoeten zijn ze de facto ‘familie’ geworden en geldt het principe van ‘onder één dak wonen’.
Welke is dan de argumentatie om te stellen dat patiënten over het ziekenhuisterrein mogen wandelen met maximum 2 personen samen, met een minimale onderlinge afstand van 1.5 m? Dus 5 patiënten van eenzelfde afdeling mogen niet meer samen wandelen op het ziekenhuisterrein, rekening houdend met de 1.5 m? Echter, op hun afdeling wonen ze samen.

Welke is dan de argumentatie dat patiënten het terrein enkel mogen verlaten onder begeleiding (1 op 1) om naar de winkel of bank te gaan en met inachtneming van de 1.5 m? Aangezien patiënten samen in dezelfde afdeling (onder 1 dak) verblijven, waarom is het niet mogelijk dat enkele patiënten (met begeleiding) een wandeling of fietstochtje buiten het ziekenhuis maken?
Waarom is dit wel mogelijk voor gezinnen en niet voor een groep patiënten die onder hetzelfde dak wonen?

Patiënten versus personeel

Welke is de argumentatie om te stellen dat patiënten die worden opgenomen (nieuw of na verlaten van het ziekenhuis) gedurende minimum 7 dagen in isolatie op de kamer moeten blijven? Waarom wordt het voorstel dat bij een nieuwe patiënt de isolatie wordt opgeheven als kan worden bewezen dat deze negatief is en wordt deze opheffingsmaatregel niet vermeld  bij een patiënt die na het ziekenhuis te hebben verlaten opnieuw wenst te worden opgenomen?
Waarom is er überhaupt een andere maatregel voor personeel(temperatuur meten) en nieuw op te nemen patiënten (7 dagen isolatie)? Beiden komen uit de samenleving, stappen de drempel van het ziekenhuis over en kunnen potentieel en onbedoeld het virus binnen brengen. Waarom moet een symptoomvrije burger met een ernstige psychische hulpvraag die wenst te worden opgenomen 7 dagen in isolatie en de burger die er komt werken, hetzij betaald, als stagiair of als vrijwilliger, niet? De risico’s lijken mij dezelfde.
Wat is de schade als een patiënt met ernstig psychisch lijden die wordt opgenomen tijdens de eerste 7 dagen wordt geïsoleerd op een kamer?

Herstel en gezond verstand

Is het de achterliggende kijk op een persoon die ernstig psychisch lijdt die hier het voortouw neemt (onvoorspelbaar, onbetrouwbaar…)? Kunnen de genomen maatregelen in de psychiatrische ziekenhuizen, naast de virologische, ook aan de herstelgerichte toets worden onderworpen?
Wat doen we met het jarenlange titanenwerk inzake ‘herstel’, ‘burgerschap’, ‘zelfverantwoordelijkheid’, ‘destigmatisering’?
Leiden veiligheidsmaatregelen die wel op een herstelgerichte wijze zijn ontwikkeld net niet tot meer commitment , zouden we niet aangenaam verrast zijn van het gezond verstand bij mensen met ernstige psychische hulpvragen en hun familie?

Ligt er niet een mooie uitdaging te wachten om betrokkenen, patiënten, familie, teams, directie zelf een beleid in het ziekenhuis te laten ontwikkelen; een beleid dat rekening houdt met veiligheidsmaatregelen maar ook met de mentale gezondheid van patiënten en hun familie en met de haalbaarheid op langere termijn?

Meer leefbaarheid

Geraken we, nu iedereen de voorzorgsmaatregelen kent, niet een eind verder als we de patiënten in een psychiatrisch ziekenhuis of in afdelingen ervan beschouwen als burgers die onder 1 dak wonen en die ook wensen hun burgerplicht, hun verantwoordelijkheid op te nemen?
Slagen we er dan niet in om een, in zeer moeilijke omstandigheden, beleid te ontwikkelen dat meer leefbaarheid voor mensen met ernstige psychische hulpvragen verzekert tijdens hun opname?
Slagen we er dan niet in om een beleid maatschappelijk op de kaart te zetten dat het herstelgericht werken nu echt in de samenleving binnen brengt?

Mogelijks kan er worden opgemerkt dat deze opmerkingen gelden voor een deelgroep van de patiënten in opname, maar dat deze verwachtingen, in deze speciale tijden, niet ten aanzien van alle opgenomen patiënten kunnen worden geformuleerd, gezien elkeen in een eigen hersteltraject zit. Dit is terecht, maar daarom ook jammer dat in de nota van 3 april met maatregelen deze nuancering niet naar voor komt. De maatregelen gelden voor alle patiënten die in een psychiatrisch ziekenhuis verblijven.

Nogmaals, verhogen we niet het engagement als er verantwoordelijkheid en vertrouwen wordt gegeven aan directie, teams, patiënten en hun familie om, rekening houdend met de veiligheidsinstructies die voor alle burgers gelden een beleid te ontwikkelen?

Na de eerste schok

De maatregelen zijn opgemaakt door professionelen die in deze tijden het beste van zichzelf geven. Alle respect hiervoor.

Vanuit onze sector is het de uitdaging of we, nu we van de eerste schok zijn bekomen en op langere termijn moeten werken, het ‘herstelgericht’ denken hier als een meerwaarde kunnen aan toe voegen, of we ook de effecten op het psychisch welbevinden van patiënten en hun familie willen mee in overweging nemen.