Een wezenlijk onderdeel van het onderzoek is gebaseerd op bestaande theoretische modellen van positieve mentale gezondheidszorg. Met dit onderzoek hoopt het Centrum voor Contextuele Psychiatrie bij te dragen aan de preventie en behandeling van zelfdoding.

Wat betekent positieve mentale gezondheid eigenlijk?

Recente cijfers over mentale gezondheid in België zijn weinig bemoedigend. Het lijkt alsof we allemaal kampen met veel stress, angst en zorgen. Desondanks zien we in de samenleving ook talrijke tekenen van veerkracht. Velen herstellen, ondanks verschillende tegenslagen, van moeilijke periodes en bloeien vervolgens opnieuw op. Positieve mentale gezondheidsonderzoek richt zich op het bestuderen van deze krachten en deugden die mensen in staat stellen te gedijen te midden van tegenspoed.

Een stukje geschiedenis

De term positieve psychologie verscheen voor het eerst in 1954 in een boek van Abraham Maslow, een Amerikaanse klinisch psycholoog. Hij uitte zijn bezorgdheid over de overwegend negatieve focus op ziektebeelden. Maslow beschreef hoe de wetenschap van de psychologie succesvoller was geweest in het benadrukken van de tekortkomingen van de mens dan zijn potentieel en deugden. Het concept kreeg verdere bekendheid door Martin Seligman tijdens zijn voorzitterschap bij de American Psychological Association. Hij schreef meerdere (zelfhulp)boeken over het bevorderen van geluk. Machteld Huber, een voormalige huisarts en onderzoeker, introduceerde in 2011 het bredere concept van positieve gezondheid ook binnen de lichamelijke geneeskunde. Haar baanbrekend onderzoek richt zich op factoren die welzijn bevorderen in plaats van risicofactoren voor ziekten. Ondanks deze historische inspanningen moeten we vaststellen dat er momenteel binnen het wetenschappelijk onderzoek nog steeds de tendens is om eerder te focussen op factoren die het risico op ziekte verhogen, in plaats van factoren die de veerkracht van mensen versterken.

Hoe kunnen we deze trend keren?

In mijn onderzoek neem ik alvast een stap in de goede richting door me te richten op beschermende factoren in de preventie van suïcidale gedachten en gedrag. Door het gebruik van zowel kwantitatieve als kwalitatieve onderzoeksmethoden hoop ik een breed beeld te krijgen van welke factoren als beschermend en ondersteunend worden ervaren door jonge mensen die zelf met deze problemen worstelen.

Een holistische kijk op de mens

Om een diepgaand begrip te krijgen van de factoren die het welzijn van mensen beïnvloeden, moeten we een holistische mensvisie omarmen. Dit betekent dat we de mens niet los kunnen zien van zijn omgeving, relaties, cultuur en maatschappij. Een holistische benadering erkent de mens als een geheel, waarin al deze aspecten een rol spelen. Om een compleet beeld te krijgen van deze verschillende factoren op alle niveaus, zullen er grootschalige online vragenlijsten worden verspreid waarin mensen worden aangemoedigd vrijuit te vertellen over wat voor hen beschermend en ondersteunend is.

Intuïtief zou men kunnen denken dat mensen met ernstige doodswensen en lijden weinig baat hebben bij een positief discours. Echter, recent wetenschappelijk bewijs toont aan dat zelfs mensen die worstelen met suïcidale gedachten momenten van positieve gevoelens ervaren, en dat deze momenten beschermend kunnen werken tegen deze moeilijke gedachten. Deze resultaten zijn veelbelovend en wijzen erop dat het versterken van deze positieve momenten potentieel heeft in de strijd tegen suïcidaliteit. Door het gebruik van ESM-onderzoek, waarbij mensen meerdere keren per dag hun mentale welzijn via hun smartphone rapporteren, kan tenslotte worden onderzocht op welk moment bepaalde beschermende factoren effectief zijn.

Worstel je zelf met gedachten aan zelfdoding? Praat erover. Voor meer info en hulp kun je gratis en anoniem bellen naar de Zelfmoordlijn (1813 of zelfmoord1813.be). Je kan ook terecht bij hulpverleners zoals je huisarts.

Bron: Froh, J. J. (2004). The History of Positive Psychology: Truth Be Told.

Het team van het Centrum voor Contextuele Psychiatrie (CCP) onder leiding van Professor Inez Germeys verzorgt regelmatig een blog over nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap op het gebied van psychiatrie in het algemeen en psychose in het bijzonder. (twitter: @ccp-leuven; @inezgermeys)

Meer lezen over onderzoek uitgevoerd door het Centrum voor Contextuele Psychiatrie kan via deze link.

Meer lezen over het werk van Machteld Hubert kan via De hersteltrompet bij psychose.

Meer lezen over  veerkracht die sterk kan bijdragen tot positieve gezondheid kan via het boek Gezond zijn is plezant van internist Herlinde Wynants.