‘De kwetsbaarheid van de hulpverlener’ binnen de geestelijke gezondheid is wat velen vandaag bezig houdt. Zo mocht PsychoseNet de voorbije weken verschillende inzendingen ontvangen rond dit onderwerp, we laten in deze blog drie hulpverleners aan het woord.

Hoe groot is de veerkracht van de hulpverlener die dag in dag uit vecht voor zijn patiënten? Hoe breed is het draagvlak van de hulpverlener die patiënten begeleidt doorheen de moeilijke periodes in hun leven? Vaak antwoorden die we, als hulpverleners, vermijden. De veerkracht van de hulpverlener kan geen raket lanceren. Het draagvlak van de hulpverlener kan de wereld niet op zijn schouders nemen. Soms knapt de veer en soms breekt de vloer. Mensen zijn kwetsbaar en dat is voor hulpverleners niet anders. Kwetsbaarheid wordt echter al te vaak als een zwakte gezien, een breekpunt in het uiterlijk imago dat we opstellen. Ook hulpverleners moeten een stigma van kwetsbaarheid doorbreken, schrijft Bronke Laeveren.

Leena Nurmi, psychologe en psychotherapeute, spreekt over ‘de andere kant van de hulpverlening’.

Hulpverleners zijn niet immuun voor tegenslagen. Vele hulpverleners hebben net zoals anderen moeilijke levensgebeurtenissen meegemaakt. Die levensgebeurtenissen samen met iemands opvoeding, zijn genetica… geven de hulpverlener een gamma aan gevoeligheden. Het is belangrijk onze eigen gevoeligheden te kennen om ons bewust te zijn van onze eventuele projecties naar de spreker toe. Onze levenservaringen zorgen er ook voor dat we ons beter kunnen inleven in een ander. Daarbij moeten we echter altijd oppassen voor te snel te begrijpen op basis van deze ervaringen. Hoewel we dus als hulpverleners dienen bewust te zijn van onze eigen gevoeligheden, is het moeilijk om deze bespreekbaar te maken met collega’s. Het toegeven dat je het moeilijk hebt, als persoon, is voor vele hulpverleners uitdagend. We veranderen in een oogopslag van hulpverlener naar patiënt, toch? Het is juist dit onderscheid dat een barrière vormt tussen een hulpverlener en een patiënt. Iedereen is kwetsbaar.

Leena probeert al jaren te zoeken naar de juiste woorden; cliënt, hulpvrager, patiënt… Elke term komt met een bepaalde connotatie. Velen spreken nu over een psychische kwetsbaarheid. Iemand heeft een psychische kwetsbaarheid; we zijn niet langer een angstpatiënt, we zijn geen psychotische patiënt meer. We zijn niet langer, maar we hebben. In dat opzicht zijn we méér, en dat is positief. Maar na behandeling of na ontslag hebben we dan nog steeds… een stigma? Met het woord psychische kwetsbaarheid proberen we iets bespreekbaar te maken zonder het op voorhand in te vullen. Dit is gedoemd om te mislukken omdat een woord altijd een bepaalde invulling inhoudt. We moeten echter dit stigma doorbreken en beseffen dat we allemaal kwetsbaar zijn.

Bronke Laeveren, stagiaire klinische- en gezondheidspsychologie pikt hierop in.

Het geheim van kwetsbaarheid is dat het mensen bij elkaar brengt, net omdat de hulpverlener in andere schoenen kan staan. Hulpverleners zijn geen superhelden met een perfect leven, en cliënten zijn niet alleen in al wat ze doormaken. Er is geen quota op ‘normaal’: er is een gelijkenis tussen de hulpverlener en de cliënt. Kwetsbaarheid is daarmee, net zoals een gevoeligheid, een sterkte.

De sterkte zit niet alleen in schoenen die de hulpverlener met een kwetsbaarheid aantrekt, maar ook in het delen van die kwetsbaarheid. Wanneer hulpverleners een stuk van hun kwetsbaarheid delen ervaren cliënten het vaak als geruststellend. Zelfonthullingen van de hulpverlener naar de cliënt dragen bij aan de authenticiteit van de hulpverlener. Authenticiteit, of echtheid, is een van de zes pijlers van de cliëntgerichte therapie, maar sijpelt door in elke therapiestroming. Het is een ingrediënt van vertrouwen. Wanneer we een stukje van onszelf delen met anderen, moeten we de ander daarmee vertrouwen. Onthullingen van een kwetsbaarheid bij de hulpverlener kunnen op die manier gebruikt worden om de therapeutische relatie steen voor steen op te bouwen, met wederzijds vertrouwen als cement. Het is echter niet de bedoeling dat de therapeut zijn eigen verhaal vertelt. Zelfonthullingen moeten passen in het verhaal van de cliënt. Het verhaal van de cliënt mag niet onderbroken worden of een nieuwe wending krijgen door de zelfonthulling van de hulpverlener. Een krachtig voorbeeld van hulpverleners die het stigma van een psychische kwetsbaarheid elke dag doorbreken en het als sterkte gebruikten voor het proces van anderen zijn ervaringsdeskundigen.

Liesbet van Dessel, deelt haar kant van het verhaal als ervaringsdeskundige.

Zij is opgenomen geweest, zonder dat ze geholpen wou worden. De eerste verbinding vond ze dan ook bij andere ervaringsdeskundigen. Ervaringsdeskundigen verlagen de drempel naar de hulpverlening. Ze delen hun ervaringen, de ups-and-downs. Ervaringsdeskundigen hebben aan de andere kant van de hulpverlening gestaan en staan er soms nog. Op die manier maken ze duidelijk dat de kwetsbaarheid kracht heeft omdat het menselijk is. Ze begeleiden de zoekende naar het juiste netwerk hulpverleners. Ervaringsdeskundigen ervaren de wisselwerking in de hulpverlening. Ze ervaren de voldoening wanneer ze anderen kunnen helpen en ervaren hoe ze nog steeds geholpen worden. Werken met een kwetsbaarheid is een leerproces, dat geldt voor ervaringsdeskundigen evenals andere hulpverleners. ­­

Bronke Laeveren besluit, hulpverleners zijn net als iedereen kwetsbaar. Het kan een positieve invloed hebben op de therapeutische ervaring van de cliënt. Het stuurt de hulpverlener om te zoeken naar de juiste woorden. Het helpt de hulpverlener te kijken naar de persoon voor hem en wat hij of zij zelf aanhaalt. Een kwetsbaarheid creëert op een unieke manier een gelijkenis in het therapeutisch verhaal. Het is belangrijk als hulpverlener ons bewust te zijn van onze kwetsbaarheden, pas dan hebben we controle over het werkstuk; wat we ervan delen en wanneer. Het belangrijkste motto blijft echter dat de zorg voor de cliënt centraal blijft staan.