Is het beledigend om te beweren dat gewezen minister Schauvliege een psychotische ervaring heeft gehad? Een blog over het taboe rond psychose en de ‘verschillende maten en gewichten’ die we hanteren bij mensen van een sociaal ‘betere’ komaf.

Complot van milieubewegingen

De kranten stonden er vol mee. Gewezen Minister van Natuur Joke Schauvliege sprak over de klimaatprotesten als een vorm van complot van milieubewegingen die wraak wilden nemen voor beslissingen die genomen werden 16 jaar geleden onder een andere minister. Ook de staatsveiligheid zou ervan op de hoogte zijn. De dag daaropvolgend stapte ze op als minister en excuseerde ze zich. Ze zei dat ze de laatste dagen amper nog geslapen had en heel wat bagger over zich heen had gekregen. Daarnaast beweerde ze: ‘Ik heb niet gelogen, ik heb me vergalopeerd’.

Symptomen van psychose

Al wie enigszins kennis heeft van psychoses zag de gelijkenissen. Weinig slapen is een van de symptomen van psychose. Daarnaast kan iedereen die te weinig slaapt beginnen hallucineren. De complottheorieën, de verbanden én ja, ook de staatsveiligheid, het zijn klassieke ingrediënten bij mensen met psychotische ervaringen. En de uitspraak ‘ik heb niet gelogen’, valt onder dat wat men doorgaans verstaat onder ‘gebrek aan ziekte-inzicht’.

Iedereen heeft psychotische ervaringen

Betekent dat dat minister Schauvliege een psychose heeft? Nee, het toont net aan dat iedereen wel psychotische ervaringen kan hebben. Gaande van onder je bed kijken nadat je net een horrorfilm gezien hebt, tot je pasgeboren baby’tje horen huilen, terwijl het vredig ligt te slapen in zijn bedje. Als je weinig slaapt en onder druk staat zijn psychotisch ervaringen zeker mogelijk. Dat bevestigt ook de psychiater met wie ik tijdens een lunch de uitspraken van de gewezen minister bespreek. ‘Maar’, waarschuwt hij me lachend, ‘ik zou toch niet te luidop zeggen, Brenda, dat Joke Schauvliege, psychotische symptomen, vertoont’.

Beledigend?

De dagen die daarop volgen denk ik na over zijn woorden. Is het beledigend als ik zeg dat een gewezen minister psychotische symptomen heeft? Zou ze beledigd zijn als ik zeg dat ze griepachtige symptomen heeft? Nee, het zit hem wel degelijk in het torenhoge taboe dat rond het woord ‘psychose’ hangt.

Verbloemingen en eufemismen

Opvallend is immers hoe de media over het hele incident berichtten en ook hoe medepolitici reageerden. Schauvlieges partij CD&V sprak zich uit over de hoge druk waaronder ze moest functioneren en zei: ‘Vermoedelijk is ze daardoor eventjes gebroken.’ Collega minister Kris Peeters noemde haar uitspraak ‘een uitschuiver’. Op Radio 1 besteedde het programma ‘De wereld van Sofie’ twee uur aan ‘complottheorieën’. Ze nodigen een filosoof uit, geen psychiater. “Complotdenkers zijn intelligent, ze zien patronen en verbanden. Maar hun patroonherkennend vermogen schiet door bij dramatische gebeurtenissen die ze dramatische oorzaken toekennen. Dat is ook Joke Schauvliege overkomen,” verkondigde moraalfilosoof Johan Braeckman daar. Over psychiatrische problemen, laat staan psychose, werd hoegenaamd niets gezegd. Het regende verbloemingen en eufemismen.

Psychose en media

Toch was dit het uitgelezen moment om, objectief, psychotische ervaringen onder de aandacht te brengen, als een fenomeen dat iedereen wel eens kan overkomen. Psychose is een continuüm. Maar media berichtten er alleen over als er sprake is van agressie, van gewelddadige incidenten. Dan wordt te pas en te onpas verwezen naar ‘psychose’ en het psychiatrische verleden van mensen.

‘Begrip’ bij psychose

Het begrip waarop Schauvliege mocht rekenen – ‘een minister is ook maar een mens – ’is er ook veel minder als je geen minister bent, universitair diploma hebt, of een voorbeeldfunctie hebt. De dakloze die dezelfde uitspraken doet zal niet beschreven worden als ‘intelligent’. Bij hem zullen ze wellicht het woord ‘psychose’ sneller in de mond nemen. Dat zou niemand beledigend vinden, toch? We gebruiken het vooral bij hen die al niets meer te verliezen hebben, eerder dan zij die al het geluk hebben om goed omringd te zijn.

Verschillende maten en gewichten

En zo bevestigde de berichtgeving rond voormalig minister Schauvliege wederom de rol van media in de beeldvorming rond psychische aandoeningen. Bovendien toont het aan dat we verschillende maten en gewichten hanteren afhankelijk van de sociale afkomst van hen die psychotische ervaringen hebben.

Ik wens in ieder geval de gewezen minister de nodige mentale rust toe, al heb ik er vertrouwen in dat het wel goed zal komen. De dakloze met zijn complottheorie, daar loopt het misschien minder goed mee af, ook al was ook híj, maar eventjes ‘overspannen’.