De behandeling van een bipolaire stoornis bestaat over het algemeen uit een combinatie van psycho-educatie, begeleiding, medicatie en eventueel aanvullende psychotherapie. Het is heel belangrijk dat ook de directe omgeving van iemand met manisch-depressieve klachten goede voorlichting en begeleiding krijgt. Zij kunnen een belangrijke rol spelen in het signaleren van klachten die op een manische of depressieve episode wijzen.

Acute behandeling

De behandeling kent twee fasen: de acute behandeling van een depressie of manie, en de onderhoudsbehandeling. In het geval van een heftige manische episode worden vaak antipsychotica en kalmeringsmiddelen (benzodiazepinen) voorgeschreven. Hier wordt vaak in een vroeg stadium een stemmingsstabilisator zoals lithium aan toegevoegd.
In het geval van een ernstige depressieve episode wordt een antidepressivum voorgeschreven. In België zijn er geen vastgelegde behandelrichtlijnen. Hierdoor zijn er per patiënt wel wat verschillen. Vaak wordt gekeken naar de richtlijnen van omringende en verder afgelegen landen. In de Nederlandse richtlijn wordt aanbevolen om het antidepressivum na enkele maanden af te bouwen en de medicamenteuze behandeling voor te zetten met een stemmingsstabilisator. De combinatie van een stemmingsstabilisator met een antidepressivum kan tot een manische episode leiden en hiermee moet dan ook worden opgepast.

Onderhoudsbehandeling

Om te voorkomen dat je terugvalt en manische of depressieve klachten weer terugkomen, wordt behandeling met medicatie nog een aantal maanden voortgezet. Afhankelijk van je voorgeschiedenis en persoonlijke situatie krijg je daarna een onderhoudsbehandeling voorgeschreven. Dit is vaak het geval wanneer je al meerdere (ernstige) episoden hebt gehad en/of er in je familie andere mensen zijn met een manisch-depressieve gevoeligheid.

Een onderhoudsbehandeling bestaat meestal uit een stemmingsstabilisator. Dit is geen geneesmiddel in de zin dat het de gevoeligheid geneest, maar het kan helpen de stemmingswisselingen beter onder controle te houden. Lithium is het middel van eerste keuze, maar is lang niet voor iedereen effectief. Ook Quetiapine wordt in België vaak ingezet als stemmingsstabilisator. Welk medicijn het best bij iemand past is heel persoonlijk en moet per persoon bekeken worden.

Goede behandeling en preventie van stemmingsepisoden is heel belangrijk, net als het leren omgaan met je gevoeligheid. Voldoende slaap en een gezond dag- en nachtritme met activiteiten en sociale contacten is voor iedereen behulpzaam, dus ook voor iemand met een bipolaire stoornis.

Contra-gedrag bij manisch-depressieve gevoeligheid

Contra-gedrag is een strategie die je kunt gebruiken als je merkt dat je vroege symptomen hebt van manisch-depressiviteit, die kunnen uitmonden in een volle manie of depressie. Contra-gedrag betekent dat je je tegengesteld aan je stemming gaat gedragen, om weer terug te keren naar een stabiele stemming. Dus als je somber bent, en je wilt het liefst wegkruipen op de bank of in bed: ga toch sporten of vrienden opzoeken. Of als je hypomaan (licht manisch) bent: zeg juist afspraken af, doe ontspanningsoefeningen en ga vroeg naar bed. Dat vereist de nodige zelfkennis en discipline, maar als je er vroeg bij bent kan contra-gedrag goed helpen om weer stabiel te worden.

Psychologische behandeling

De meest toegepaste en effectieve psychologische behandeling bij een bipolaire stemmingsstoornis is psychose-educatie: goede uitleg en advies over klachten en behandeling. Psycho-educatie wordt bij voorkeur direct na de acute behandeling gegeven in groepsverband, waarbij zowel cliënten als hun naasten mee doen. Het opstellen van een persoonlijk signaleringsplan of crisiskaart is een belangrijk onderdeel van psycho-educatie en kan helpen om een terugval te voorkomen of tijdig bij te sturen.

Ook cognitieve gedragstherapie kan behulpzaam zijn, waarbij de focus ligt op het behandelen van disfunctionele gedachten over jezelf en je omgeving, en gedrag wat daarmee te maken heeft. Cognitieve gedragstherapie kan individueel maar ook in groepsverband worden gegeven.

Systeemtherapie of gezinstherapie, soms ook Family-focused Therapy genoemd (FFT) richt zich op het verbeteren van onderlinge relaties binnen het gezin. Het aanleren van probleemoplossende en communicatie vaardigheden van familieleden vormt het belangrijkste onderdeel, met als doel de stemming van de cliënt te verbeteren en te stabiliseren.

Ook Interpersoonlijke en Sociaal Ritme Therapie wordt ingezet om je dagelijkse activiteiten en persoonlijke contacten in kaart te brengen.

Mindfulness based therapy en mentalisation based therapy zijn therapeutische vormen die aanvankelijk voor andere problemen werden ontwikkeld maar nu ook worden
onderzocht voor de behandeling van bipolaire stoornis.

Een gezonde levensstijl

Frisse lucht, zonlicht, voldoende beweging, sport, ademhalingsoefeningen, kunst en /of vrijwilligerswerk helpen je om een gezonde levensstijl te ontwikkelen. Samen met je behandelaar kan je op zoek gaan wat jou het beste ligt.