De bipolaire stemmingsstoornis komt in allerlei varianten voor, er wordt daarom ook wel gesproken van het bipolaire spectrum. De mate waarin iemand een manie, hypomanie en depressie ervaart verschilt per persoon en per episode.
Manie
Een manische episode wordt gekenmerkt door een aanhoudend verhoogde (eufore) of prikkelbare (dysfore) stemming. Bijkomende symptomen zijn: een overdreven gevoel van eigenwaarde of grootheidsideeën, afgenomen behoefte aan slaap, toegenomen spraakzaamheid, verhoogde afleidbaarheid, toegenomen activiteit en/of psychomotorische agitatie, en het zich overgeven aan onbezonnen bezigheden met een grote kans op pijnlijke consequenties. Er treden duidelijke beperkingen op in het sociale, beroepsmatige en relationele functioneren, mede door een verminderd oordeels- en kritiekvermogen. Er kunnen psychotische verschijnselen optreden, zoals grootheidswanen.
De meeste mensen in een manie hebben geen ‘ziektebesef’, zij zijn er van overtuigd dat het ontzettend goed gaat en ervaren iedereen die het tegendeel probeert te bewijzen of bespreken als hinderlijk en soms zelfs vijandig. Hierdoor kunnen conflicten ontstaan en komen mensen in een manie soms in grote moeilijkheden.
Hypomanie
Wanneer manische symptomen minder hevig zijn maar er wel een duidelijk waarneembaar verschil is met het normale gedrag van iemand, wordt dit een hypomane episode genoemd. Een hypomanie gaat nooit gepaard met psychotische verschijnselen en leidt niet tot de (sociale) conflicten en problemen die bij een manie wel vaak voorkomen. Hypomane periodes worden vaak als prettig ervaren en ook door de omgeving vaak niet als afwijkend of vreemd gezien. Dit in tegenstelling tot de depressies die bij dezelfde persoon optreden.
Belangrijkste kenmerken van een manie en hypomanie
- Extreem uitgelaten stemming
- Overdreven vrolijk zijn
- Geprikkeld en snel boos zijn
- Opgewonden
- Niet stil kunnen zitten
- Ruzies maken
- Minder behoefte aan slaap, ’s nachts klaarwakker zijn
- Veel praten, bellen, berichten sturen
- Gedachten die alle kanten opschieten
- Veel doen en vele plannen maken, niet kunnen stoppen
- Het gevoel hebben of je de hele wereld aan kan
- Meer zin in seks, seksueel ongeremd zijn
- Impulsief dingen doen zonder rekening te houden met nadelige gevolgen, bijvoorbeeld te hard rijden of te veel geld uitgeven
- Psychotische verschijnselen, wanen of hallucinaties
Depressie
Een depressieve episode bij de bipolare stoornis verschilt niet van de ‘gewone depressie’: de belangrijkste kenmerken zijn een aanhoudend depressieve stemming en het verlies van belangstelling. Daarnaast zijn er symptomen als afgenomen of toegenomen eetlust en gewicht, insomnia of hypersomnia, moeheid en energieloosheid, afgenomen concentratie en besluiteloosheid, gevoelens van waardeloosheid en schuld, veel met de dood bezig zijn en zelfmoordgedachten, -plannen of -pogingen. Ook bij een depressie kunnen in ernstige gevallen psychotische verschijnselen optreden.
Belangrijkste kenmerken van een depressie
- Neerslachtige stemming
- Snel geïrriteerd zijn
- Erg moe of uitgeput zijn
- Lusteloos zijn, nergens zin in hebben
- Weinig tot geen gevoel van eigenwaarde
- Minder belangstelling voor werk of hobby’s
- Geen contact met anderen willen, afspraken afzeggen
- Niets te zeggen hebben
- Geen emoties voelen
- Denken aan de dood
- Slecht slapen of juist veel slapen, vroeg wakker worden
- Minder of juist meer gaan eten
- Weinig zin in seks
Gemengde episode
Indien manische en depressieve verschijnselen aanhoudend gelijktijdig of in zeer snelle afwisseling optreden, wordt dit een gemengde episode genoemd. Een dergelijke ‘dysfore manie’ (ontstemd en ontremd) is vaak moeilijk te onderscheiden van een ‘geagiteerde depressie’ (rusteloos en lusteloos). Versnelling en het niet kunnen stoppen van de gedachtegang duiden vaak op een onderliggende manie.
