Reeds eerder verschenen op de site van Leen Verhaert.
Leen Verhaert is een ervaringsdeskundige psychose-gevoeligheid, coach, auteur, zaakvoerder en mama. Op haar blog schreef ze een verslag over dag 5 van de opleiding ‘Masterclass Herstelgerichte Psychiatrie’. Lees hier haar bevindingen.
Op dag 6 van de Masterclass Herstelgerichte Psychiatrie, neemt professor Piet Bracke ons op sleeptouw in een ‘sociologische’ benadering van Geestelijke Gezondheid en Stigmatisering.
Ziektemodellen
Vooraleer we bij ‘stigma’ stilstaan maken we een omweg via verschillende ziektemodellen gangbaar binnen de GGZ. Vandaag wordt er ‘niet’ gesproken vanuit een klinisch perspectief, geen bio-medische benadering van psychisch ziek zijn als uitgangspunt. De bio-medische benadering neigt immers om na te denken in het kader van dysfuncties, legt Piet ons uit. Vervolgens maakt hij ons duidelijk dat een categorische benadering van psychisch lijden (DSM), leidt tot statische diagnoses en daar heb je niets aan vanuit herstelperspectief. Precies om deze reden grijpt de wet terug naar dimensionale modellen, omschrijvingen in al zijn gradaties. Modellen vanuit de sociale wetenschappen waarbij men niet enkel de klinicus bevraagt, maar ook de mensen zelf.
Doch bèide modellen schieten tekort. Het onderliggend verklaringsmodel is niet wetenschappelijk, de dysfunctie is nog steeds niet uitgeklaard. Piet laat ons proeven van 3 andere insteken die proberen de categorische en dimensionale benadering te overstijgen.
- Netwerkbenadering van psychische problemen (zowel omgeving als biologische processen).
- Evolutionaire benadering van psychische problemen (benadering vanuit dysfunctioneel ‘hulpzoekend gedrag’).
- Positieve omschrijvingen en een herstelperspectief (persoonlijk herstel, wat is psychisch gezond zijn).
Deze modellen zorgen voor een ‘genuanceerd denken’, zoeken naar mismatch tussen ‘persoon en maatschappij’ en benadrukken dat er geen onderscheid is tussen ‘hulpverleners en cliënten’. Een ruimer perspectief met ‘normalisering’ als basisveronderstelling. Van de volgende quote uit de gedragswetenschappen word ik alvast erg blij.
Er is geen abnormaliteit, enkel variatie!
Macht en ongelijkheid
Piet staaft zijn bevindingen met grafieken, tabellen en kunst. Hij toont ons verder een context van macht en ongelijkheid binnen de GGZ. Hoe meer we een in- en outgroup creëren, hoe meer afstand we van elkaar nemen (essentialiseren), hoe meer stigma. Ook vangen we een glimp op van de macro-sociale processen, zoals de organisatie van de GGZ, die stigma in stand houden. En er is wetenschappelijk aangetoond dat bio-medisch denken nefast is voor stigma.
Ten slotte werd mijn aandacht getrokken door één van de tabellen die zegt dat hulpverleners binnen de GGZ niet minder stigmatiseren dan elkeen onder ons. Iets wat we van hen toch zouden mogen verwachten. Piet houdt ons bij de les wanneer hij oppert dat hulpverleners een onderdeel zijn van het probleem. Hoe meer dat je naar de kern gaat van de psychiatrie, hoe meer het personeel het gevoel heeft zich te moeten verantwoorden.
Hulpverleners en cliënten zitten in hetzelfde schuitje!
Moeten we dan gewoon de context veranderen? Hoe creëren we institutionele verandering? Hoe organiseren we ons? Welke institutionele transparantie is nodig om ED’s een plaats te geven? Hoe ziet die dagelijkse wereld eruit? Welke gemeenschappelijke taal gebruiken we? Hoe bereiken we een complete normalisering zodat stigma geen kans krijgt? Eén van de deelnemers merkte op hoe bevrijdend het werkt als hij sommige dagen in de week ‘buiten het psychiatrisch ziekenhuis’ zijn werk kan voortzetten, hetzelfde werk in een andere context, in dit geval een ontmoetingshuis.
Vermaatschappelijking
Ik denk dat de psychiatrie klaar is voor vermaatschappelijking, maar is de maatschappij dat ook? Stigma zorgt ervoor dat ik daar aan twijfel. Er hing voor mij tijdens de opleidingsdag een spanningsveld tussen de academische benadering van stigma en ‘het gevoel’ dat stigma oproept. Uit ervaring weet ik dat stigma kruipt, het voelt onderhuids, stigma verloopt heel subtiel en soms kan ik er de vinger niet opleggen. Het verdwijnt en dan plots duikt het weer op, overal. Stigma rond geestelijk-gezond-zijn, maar evenzeer stigma rond armoede, migratie,… Stigma immobiliseert, haalt onderuit, beperkt mensen in hun kunnen, belemmert mensen in hun dagelijks functioneren. We moeten vechten voor een stigmavrije samenleving.
Een institutionele verandering lijkt me een deel van de puzzel.
Bedankt Piet om ons te triggeren vanuit sociologisch oogpunt. In mijn verbeelding loopt de psychiatrie alvast leeg in de richting van ontmoetingshuizen, inloophuizen, herstelboerderijen, recovery hotels… naar plaatsen waar de cliënt zich meer thuis voelt en waar de druk van de hulpverlener verkleint. Plaatsen waar de hulpverlener een drager is die samen met de cliënt op pad gaat in plaats van een hulpverlener die geacht wordt met oplossingen te komen. Plaatsen, huizen waar hier en daar wat stof ligt.
Geen stof tot nadenken, gewoon stof.
Leen
Reacties: