Hoe kan je sociale anhedonie herkennen en vooral wat kan je doen om het te verhelpen.

Wat is anhedonie?

Aftellen naar een verjaardagsfeestje, met zorg de perfecte outfit klaarleggen, of blij uitkijken naar een dagje aan zee met vrienden. Herkenbaar – of niet? Anhedonie is het verminderde vermogen om plezier of genot te ervaren. Je kan niet genieten van een succes op je werk, een goed cijfer op een toets, of je kijkt niet uit naar een belangrijke gebeurtenis. We spreken van sociale anhedonie als je geen plezier kan halen uit sociale interactie of sociaal contact. Je hebt geen ‘goesting’ om sociaal te zijn of je voelt minder connectie met anderen. Anhedonie komt o.a. voor bij mensen die zich depressief voelen, bij mensen in een burn-out en mensen met psychotische klachten rapporteren ook vaker dat ze niet meer kunnen genieten van dingen.

Geschiedenis van anhedonie

Anhedonie werd in 1896 voor het eerst beschreven door de Franse psycholoog Ribot als het onvermogen om plezier te ervaren, samengaand met een vlakke emotionele leefwereld en een verminderde emotionele respons. Het concept anhedonie heeft nadien een lange tijd in de kast gelegen, maar de laatste decennia krijgt het weer aandacht. Het wordt vaak genoemd als kenmerk van mensen met een psychosegevoeligheid, het is ook een risicofactor in de adolescentie om een psychose te ontwikkelen. Ondertussen ijveren sommige onderzoekers ervoor anhedonie als transdiagnostisch te beschouwen. Dat wil zeggen dat anhedonie bij verschillende mensen in zorg met verscheidene diagnoses voorkomt. Het kan een stabiel onderdeel van je karakter zijn, waarbij je een vermindert genotsvermogen ontwikkeld in je eerste levensjaren en in je kindertijd. Het kan ook van voorbijgaande aard zijn, dan is het een momentopname of een symptoom (van depressie bijvoorbeeld). Ondertussen wordt steeds meer onderzoek verricht naar de link die anhedonie heeft met geestelijke gezondheid. Anhedonie zou ook in de algemene populatie voorkomen, het is dus niet alleen een symptoom van mensen in klinische zorg.

Wat zijn de kenmerken van anhedonie

Als je sociale anhedonie hebt dan heb je een klein sociaal netwerk. Je trekt je terug in gezelschap, of je weet je geen houding te geven: je bent liever alleen. Het kan zijn dat je minder emotie ervaart. Je hebt minder gevoel en alles voelt vlak -de wereld is beige. Misschien heb je de neiging om emoties te faken: glimlachen en enthousiast zijn op een trouwfeest of op café bijvoorbeeld. Je kan niet delen in de vreugde so you fake it until you make it. Soms zit je minder goed in je vel of kamp je met een laag zelfbeeld. Op fysiek vlak zorgt de anhedonie voor minder zin in seks, een lager libido of minder interesse voor intimiteit. En soms ben je snel moe of ziek, of heb je vaker last van lichamelijke kwaaltjes.

Herkenbaar?

Kon jij je soms herkennen in bovenstaande voorbeelden? Dat kan. Anhedonie komt vaker voor dan je denkt! Zoals eerder gezegd bij mensen die een psychosegevoeligheid hebben, bij de ziekte van Parkinson, bij alcoholafhankelijke patiënten gedurende onthouding van alcohol, bij bipolaire stoornis, burn-out, bij mensen met eetstoornissen (zoals Anorexia of Boulimia) en bij trauma of een post-traumatische stress stoornis (PTSS). Het hoeft niet altijd problematisch te zijn, we hebben soms allemaal wel momenten waarop we (ons) minder voelen. Heb je er toch last van? Dan kan je er gelukkig wat aan doen.

Hoe kan je anhedonie verhelpen?

Gelukkig kan je preventief enkele helpende acties ondernemen:

1) Voldoende slaap en een gezond dieet. Dat helpt je brein bij het aanmaken van de neurotransmitter dopamine, een hormoon dat ervoor zorgt dat we geluk en plezier voelen.
2) Beweging en sport helpen om je te motiveren en meer gevoelens te ervaren. Na een stevige sportsessie maak je dan weer de neurotransmitter endorfine aan, ook wel het gelukshormoon genoemd.
3) Mindfulness en meditatie. Door te mediteren kunnen we dankbaarheid cultiveren. Het leert ons om dankbaar te zijn voor de kleine dingen en er een goed gevoel bij op te roepen. Mindfulness leert je met aandacht in-het-moment zijn en zo kan je meer gericht gaan voelen, of opmerken dat je iets voelt, aldus ook plezier en genot. Je maakt van een kleine fijne ervaring een grotere en meer intens fijne ervaring. Mediteren kan je gerust thuis beoefenen (YouTube staat vol leuke oefeningen), maar je kan ook in groep een Mindfulness-cursus volgen.

Heb je vaker last van anhedonie en zijn deze preventieve hulpmiddeltjes niet sterk genoeg? Dan kan je er beter onder klinische begeleiding aan werken, er bestaan helpende therapieën zoals bijvoorbeeld Mindfulness-Based-Cognitieve-Therapie of cognitieve gedragstherapie. Er bestaat ook medicatie.

Tenslotte…

De laatste jaren wordt er meer onderzoek verricht naar sociale anhedonie, gelukkig! Ik verricht ook onderzoek naar anhedonie, voornamelijk bij tieners. Ik wil begrijpen hoe het ontstaat zodat ik interventies kan ontwikkelen die preventief helpen: voorkomen is beter dan genezen. Verder ga ik op zoek naar welke factoren de anhedonie in stand houden. Aankomend jaar ontwikkel ik samen met mijn team bij CCP een digitale interventie die helpt om je emoties beter te snappen en om je beter te voelen in sociaal contact.

Wordt vervolgd!

Het team van het Centrum voor Contextuele Psychiatrie onder leiding van Professor Inez Germeys verzorgt regelmatig een blog over nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap op het gebied van psychiatrie in het algemeen en psychose in het bijzonder.