Vraag

Mijn moeder vertoond al 2 jaar psychische problemen.

Eerst begon het met het vertellen van enge verhalen, zoals iemand in ons gezin ooit ontvoerd is geweest maar die dat niet wil toegeven, slechte mensen zich met ons bezig houden, foto’s van ons nemen en iets binnen spuiten zodat we allemaal in slaap vallen en zo slechte dingen met ons doen als we slapen. Ook zegt ze dat mensen haar uitschelden en nadien dit niet willen toegeven. En nog veel meer verhalen…

Ik heb haar naar de huisarts gebracht omdat we dit allemaal heel vreemd vonden. De huisarts zei dat dit een psychose was maar dat accepteert ze absoluut niet. Voor haar ligt het probleem dan ook in ons gezin omdat we haar niet willen geloven. Ze krijgt telkens een aanval als we erover praten en als ze weer merkt dat we haar niet geloven. Maar ondertussen wordt het erger met haar, er komen steeds meer verhalen uit. Ze zit ook al lang met zelfmoordgedachten.

Ik weet absoluut niet meer hoe ik haar en mezelf moet helpen. Door alles wat er gebeurd is heb ik geen slaap meer en ik ben altijd bang dat er weer iets ga gebeuren. Er is geen enkele seconde dat ik er niet over nadenk.

Hoe kan ik haar doen beseffen dat dit niet waar is of een psychose is en haar overtuigen om hulp te zoeken (volgens ons gaat een gedwongen opname alles erger maken en dat gaat ze ons nooit vergeven)?

Antwoord

Beste,

Het voelt inderdaad vaak erg machteloos aan wanneer iemand in je naaste omgeving met psychotische symptomen kampt en daar nog geen enkel inzicht in heeft. Want dat heeft je huisarts waarschijnlijk goed ingeschat, als ik je verhaal lees. De wereld wordt zodanig anders aangevoeld door haar dan door alle anderen, dat er amper nog aanknooppunten voor verbinding lijken te zijn met jullie. Hier zijn het vooral de wanen die blijkbaar op de voorgrond staan, als ik het goed begrijp.

Wanen zijn sterke en vaak emotioneel geladen overtuigingen die botsen met de overtuigingen van mensen in de omgeving. Wanen kunnen heel onrealistisch zijn (bijvoorbeeld het idee achtervolgd te worden door buitenaardse wezens), maar soms is het moeilijk om een waanidee vast te stellen (bijvoorbeeld de overtuiging de gave te hebben om aura’s te zien en te kunnen beïnvloeden). In zo’n geval is het belangrijk om bij de omgeving na te gaan of bepaalde denkbeelden passen bij de culturele en sociale omgeving van iemand.

Maar hoe dan ook is het zo dat iemand die met een waanachtige overtuiging leeft, alle informatie die op hem of haar afkomt, vaak gaat filteren in functie van die waan. Waardoor die overtuiging eerder geneigd is zich zelf verder te versterken – niet in het minst als mensen het proberen te weerleggen. Het heeft dus vaak niet veel effect als je argumenten probeert aan te dragen om het tegendeel te bewijzen. Je kan enkel de voeling met de rest van de realiteit zoveel mogelijk proberen te verhogen en een vertrouwensband opbouwen binnen die delen van de realiteit die wel nog als gemeenschappelijk aanvoelen – en dat zijn vaak hele kleine, bijna banaal aanvoelende momenten. Maar via dat broze vertrouwen kan betrokkene soms toch toelaten om heel voorzichtig te beginnen twijfelen over zijn of haar waan.

Als je nog meer informatie over wanen en mogelijke behandelingen (inclusief medicatie die het herstelproces daarbij kan ondersteunen) wil weten, neem ook eens een kijkje op de subpagina van Psychosenet daarover.

Conclusie: overtuigen werkt dus meestal niet zo goed, zoeken naar verbinding over wat je wel nog deelt in de dagelijkse ervaring is het beste alternatief. Vanuit die verbinding kan dan hopelijk een gesprek mogelijk worden over de stress die de persoon ondergaat – want die moet ze ongetwijfeld ervaren. Die lijdensdruk kan je ten volle proberen te erkennen en aangrijpen om samen een begin van hulp te zoeken, zonder je te laten verleiden tot een “strijd om de waarheid”.

Niet makkelijk, maar ik wens het jullie alleszins toe dat jullie die kleine opening om vertrouwen op te bouwen, kunnen vinden.

Wim Simons

Wim is behandelend en beleidspsychiater in de VZW St. Annendael in Diest. Samen met de multidisciplinaire teams binnen en buiten het ziekenhuis probeert hij voortdurend in een verbindende en evenwaardige open dialoog te gaan met mensen met ernstige psychiatrische problemen én hun betrokkenen. Om samen te werken aan hun herstel.