Vraag

Beste,

Ik neem nu al 5 jaar antipsychotica en antidepressiva, en ik vroeg mij af of het kwaad kan dat ik dit al zo lang neem? Ik neem nu wel al een lagere dosering dan 5 jaar geleden.

Het gaat ondertussen wel al wat beter, en ik zou mijn medicatie graag uiteindelijk afbouwen. Ik wil dit wel voorzichtig doen, maar ik wil wel uiteindelijk zonder kunnen leven. Is het beter om mijn medicatie voor de zekerheid nog een tijdje door te nemen, of kan ik beter vanaf ik mij goed genoeg voel toch direct proberen af te bouwen? Het is wel al een tijd geleden dat ik een psychose gehad heb.

Ik ben nog redelijk jong, kan medicatie zoals die ik neem de ontwikkeling van de hersenen beïnvloeden in negatieve zin? En kan dit ook blijvende schade aanrichten?

Alvast bedankt om te antwoorden.

Antwoord

Beste,

Zo eenvoudig begrijpelijk als je vraag is, zo genuanceerd en zelfs wat complex is het antwoord.

Want uiteraard wil je net als iedere andere persoon zo autonoom mogelijk in het leven kunnen staan en bovendien met zo weinig mogelijk vreemde stoffen in je lichaam functioneren. Het innemen van medicatie geeft je waarschijnlijk het gevoel dat dat nog niet het geval is.

Maar anderzijds zijn er best veel verschillende elementen die mee bepalen hoe je jouw herstel, fysieke gezondheid en autonomie op lange termijn het beste kan waarborgen.

Voordelen van langdurige toediening van psychofarmaca omvatten de mogelijkheid om psychotische en depressieve episoden beter onder controle te houden en mogelijk hun frequentie en intensiteit te verminderen. Dit kan leiden tot een algemeen verbeterde kwaliteit van je leven. Daardoor kan je niet minder, maar dus net meer de versie van jezelf ontwikkelen die je wil zijn. Dat is ook een belangrijke vorm van autonomie.

Aan de andere kant is er de kans (maar niet de zekerheid) dat je last kan hebben van bijwerkingen en risico’s verbonden aan langdurig gebruik van antipsychotica en soms ook antidepressiva, waaronder gewichtstoename, metabole problemen zoals diabetes, hartproblemen, en bewegingsstoornissen.

Ik citeer alvast even uit een antwoord op een gelijkaardige vraag voor Prof. Jim Van Os, met betrekking tot welke elementen je best allemaal tegelijk samen met je behandelaar tegenover elkaar afweegt:

De mate van respons op de medicijnen. Was er een snelle respons met volledig herstel of was het effect maar matig of zelfs beperkt? Als je over het algemeen goed reageert op het medicijn, kan langdurige toediening een effectieve optie zijn.

De mate van bijwerkingen. Als je minimale bijwerkingen hebt, kan dit het gebruik van de medicijnen op lange termijn gemakkelijker maken. Maar als ze veel bijwerkingen geven, moet je afwegen of de voordelen opwegen tegen de mogelijke nadelen.

Impact van je kwetsbaarheid op het dagelijks leven. Hoe sterk kunnen de symptomen van je psychische kwetsbaarheid bij jouw je vermogen ondermijnen om dagelijkse taken uit te voeren, naar school of werk te gaan, en te socialiseren? Als je symptomen aanzienlijk ingrijpend kunnen zijn, kan langdurige medicatie meer voordelen hebben dan nadelen.

Alternatieve behandelingsopties. Zijn er andere behandelopties beschikbaar die effectief kunnen zijn? Dit kunnen andere soorten medicijnen zijn, psychotherapie, of andere niet-medicamenteuze interventies.

Mogelijke invloed op je brein. Langdurig gebruik van psychofarmaca kan inderdaad invloed hebben op je brein, al is het nu ook niet meteen manifest aangetoond dat die impact ook echt betekenisvol of nefast is. Het is dus wel belangrijk om dit in de overweging mee te nemen – maar het verschilt enorm van persoon tot persoon, dus je kunt wellicht beginnen en bijsturen afhankelijk van het effect dat je zelf ervaart.

Ondersteuningssystemen. Heb je een sterk ondersteuningssysteem opgebouwd, waaronder artsen, therapeuten, naasten en andere familieleden die kunnen helpen bij je medicatiekeuzes en/of je herstel?

En last but certainly not least: jouw eigen vordering in je herstelproces en groei van weerbaarheid. Heb je het gevoel dat je leven en levensstijl ondertussen op verschillende terreinen beduidend evenwichtiger is geworden zonder al te veel turbulenties? Heb je daarbij ook het gevoel dat je vaker of meestal bewust en constructief kan omgaan met negatieve stressfactoren, zodat je samen met je omgeving en je behandelaar inschat dat je tijdig zal kunnen ingrijpen als het spannend wordt? Dan voelt het risico om de medicatie toch af te bouwen, inderdaad als kleiner aan.

Ik geef het grif toe, dit zijn allemaal complexe overwegingen. Ik moedig je dan ook aan om ze vooral onbeschroomd, open en eerlijk aan te kaarten in dialoog met je behandelaar en ook je naasten.

In ieder geval is het wel altijd aangeraden om samen met je behandelaar te zoeken naar jouw minimaal effectieve dosis van je geneesmiddelen. Zo voorkom je alvast de grootte-orde van eventuele bijwerkingen of onwenselijke langetermijneffecten.

En als jullie vervolgens dan toch ook echt overwegen om de medicijnen wel verder af te bouwen, kan het slim zijn om samen te kijken of er ruimte is voor een heel langzaam afbouwtraject. Dat je het niet abrupt of heel snel moet stoppen, maar stapje voor stapje. Met telkens opnieuw aandacht voor hoe je je langere tijd voelt bij de dosisverlaging die je dan hebt doorgevoerd. Ook je brein moet immers wennen aan een nieuw evenwicht. Taperingmethodes kunnen bijvoorbeeld een goede optie zijn voor de laatste kleine stapjes – die zijn fijnmazig en maken het makkelijker om geleidelijk te minderen. Daar zal je dan wel de hulp van je apotheker moeten bij inroepen, omdat die dan magistrale bereidingen zal moeten maken van minidosissen.

In ieder geval: bespreek elke verandering van medicatie dus maar best altijd eerst met je voorschrijvende arts, en laat je niet verleiden om alleen dingen te veranderen. Dat lijkt te risicovol om je alle herstel waar je nu al zo hard hebt aan gewerkt, zomaar op het spel te zetten.

Hopelijk geeft dit antwoord je wat handvatten voor die gesprekken.

Wim simons

Wim is behandelend en beleidspsychiater in de VZW St. Annendael in Diest. Samen met de multidisciplinaire teams binnen en buiten het ziekenhuis probeert hij voortdurend in een verbindende en evenwaardige open dialoog te gaan met mensen met ernstige psychiatrische problemen én hun betrokkenen. Om samen te werken aan hun herstel.