Vraag

Geachte heer Rober,

Psychoses ten gevolge PTSS/PTSD en hechtingsproblematiek

Gelooft u dat een volledig herstel mogelijk is indien de oorzaak/ oorzaken duidelijk zijn en mits gepaste therapie/ combinatie van therapieën, patronen doorprikt kunnen worden en nieuwe inzichten, denkwijzen en “links” in de hersenen aangeleerd worden.
Wat ik eigenlijk vraag is gelooft u oprecht in die mogelijkheid? Natuurlijk rekening te houden met het feit dat bepaalde gevoeligheden altijd zullen blijven?
Met andere woorden, kunnen de hersenen “hersteld” worden of nog “groeien” op latere leeftijd of kan de neurobiologische schade hersteld worden tot een “volwaardig” niet beschadigd of volledig doorgroeit brein?

Ik hoop dat mijn vraag wat duidelijk is en mijn excuses om bepaalde woorden niet volledig correct in hun context te gebruiken.

Antwoord

Beste,

onze hersenen ontwikkelen en groeien alleszins onvoorstelbaar hard en snel tot de leeftijd van ongeveer 25 jaar. Maar ook daarna is er zeker nog sprake van enige plasticiteit, zoals dat heet. Dat wil zeggen dat je brein in staat is om tot op zekere hoogte nieuwe zenuwcellen aan te maken en nieuwe verbindingen aan te leggen of te versterken in neuronale netwerken. De omstandigheden moeten er dan wel zo optimaal mogelijk voor zijn: o.a. weinig destructieve stress, voldoende vertrouwen, een voldoende actieve levensstijl en motivatie en interesse om nieuwe dingen te leren, om met het leven aan de slag te gaan.

We weten dit uit eerdere, algemene wetenschappelijke studies. Dat betekent niet meteen dat we in de dagdagelijkse zorgpraktijk ook al over makkelijke en betaalbare methoden beschikken om dit bij individuen te onderzoeken of aan te tonen. Daarvoor zijn er nog teveel individuele verschillen en onzekerheden, en zijn ook de middelen te schaars.

Dat gezegd zijnde: alle ingrijpende ervaringen, dus ook psychisch lijden, laten hun sporen na, zowel psychologisch als biologisch. Dat je geest en brein daarna dan zouden kunnen \"doen alsof er nooit iets is geweest\", is dus weinig waarschijnlijk.

Soms zijn die sporen echte fysieke littekens, die niet of niet helemaal meer te compenseren zijn. Maar in heel wat andere gevallen hoeven die sporen toch niet altijd aanleiding te geven tot grote en/of blijvende beperkingen. Verschillende studies suggereren alvast dat psychotherapie, die iemand als helpend ervaart, ook gunstige veranderingen in het brein kan teweegbrengen - zonder dat alle sporen uitgewist raken, maar dat hoeft ook niet altijd.

Een moderne definitie van (positieve) gezondheid spreekt daarover als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven. Dat is waar “herstel in brede zin” om draait: de gevolgen en/of eventuele beperking dermate proberen te marginaliseren in je leven, dat ze je steeds minder of zelfs niet meer hinderen in \"je ding kunnen doen\", in datgene wat je dan belangrijk vindt op dat moment.

Herstel verstaan we dan dus als het proces van hervinding van een leven waar je volop betekenis kan aan ontlenen. Hoe meer je in dat proces gesteund wordt en er zelf actief met groeiend vertrouwen aan kan werken, hoe meer kansen en stimuli jouw fysieke brein natuurlijk ook krijgt om terug wat plastischer te zijn. Waardoor je brein dus simultaan toch weer wat nieuwe, uitgestelde en/of andere functioneringsmogelijkheden kan ontwikkelen. Wat dan weer op zich kan bijdragen aan je zoektocht naar een meer betekenisvol leven.

We spreken hier dus over een permanent en interactief groei- en veranderingsproces, dat in feite voor ieder van ons geldt: “we zijn niet, maar we worden”. Onze persoonlijke ontwikkeling is nooit helemaal voltooid. Dat is voor ons brein vermoedelijk niet anders.

Op je vraag of ik oprecht geloof dat “herstel” (zoals ik dat hierboven omschreef) dus mogelijk is, durf ik ter conclusie dan ook volmondig bevestigend te antwoorden.

Wim Simons

Wim is behandelend en beleidspsychiater in de VZW St. Annendael in Diest. Samen met de multidisciplinaire teams binnen en buiten het ziekenhuis probeert hij voortdurend in een verbindende en evenwaardige open dialoog te gaan met mensen met ernstige psychiatrische problemen én hun betrokkenen. Om samen te werken aan hun herstel.