Vraag

Beste,

Hoe maakt een hulpverlener het onderscheid tussen het verlies van de realiteit en onterechte argwaan en terechte argwaan door pesterijen en gaslighting?

Bij zeer onwaarschijnlijke wanen is het onderscheid tussen realiteit en fictie snel gemaakt, maar hoe zit het bij argwaan die realiteit zou kunnen zijn? Zijn er structurele criteria die hulpverleners toepassen (en patiënten dus ook bij zichzelf kunnen aftoetsen)?

Beide vereisen een andere behandeling dus het onderscheid is wel belangrijk. Het zou namelijk extra schade veroorzaken wanneer een slachtoffer niet geloofd wordt.

Alvast bedankt!

Vriendelijke groeten

Antwoord

Beste,

Als iemand zich negatief bejegend voelt, verdient dat altijd de nodige aandacht en ernstige luisterbereidheid van de hulpverlening. Ongeacht of er enige reële bron voor is of niet. Want in beide gevallen zijn ze voor jou van grote betekenis en bezorgen ze jou lijden.

In welke mate de interpretaties die aan het argwaan ten grondslag liggen, onterecht zouden zijn, of buiten proportie, is inderdaad in sommige situaties niet onmiddellijk te bepalen.

Echte 'criteria' zal een hulpverlener, die je aux sérieux neemt, niet meteen kunnen hanteren, maar hij of zij zal zeker samen met jou willen uitzoeken hoe je tot die interpretaties komt en in welke mate ze een reële grondslag lijken te hebben. Helpende elementen daarbij zijn de mate waarin je realiteitstoetsing in andere domeinen van je leven wel adequaat lijkt en je relaties met de meeste anderen wel goed lijken te verlopen.

Verder is het zinvol om derden te betrekken, personen die je wel vertrouwt en bovendien wel wat zicht hebben op zowel jouw habituele functioneren als op de situatie zelf. Om zo te helpen inschatten hoe een en ander wel of niet bij mekaar past. Verder is het natuurlijk wel relevant om ook uit te zoeken of er mogelijk extra risico-factoren voor een psychotische doorbraak zouden aanwezig zijn, zoals familiaal voorkomen van psychosen, eigen druggebruik, extreem en aangehouden slaaptekort, of een aangehouden periode van erg grote stress (en vooral een combinatie hiervan).

Niet dat die elementen dan automatisch mogen doen besluiten dat je argwaan wel uit de lucht gegrepen zou zijn, maar ze helpen misschien wel om je ervaringen en de inschatting ervan samen in een genuanceerder perspectief te plaatsen.

Cruciaal is alleszins een goede vertrouwensrelatie met je hulpverlener, waarbij deze bereid is om met open geest je ervaring te onderzoeken, en waarbij jij van jouw zijde het vertrouwen voelt om de mogelijke minder negatieve verklaringen voor je ervaring, door hem of haar te laten aanreiken en samen te bekijken.

Ik wens je dus alvast zo een vertrouwensfiguur uit de hulpverlening toe, naast ook minstens één persoon uit je omgeving, die jullie in alle vertrouwen er samen kunnen bij betrekken.

Wim Simons

Wim is behandelend en beleidspsychiater in de VZW St. Annendael in Diest. Samen met de multidisciplinaire teams binnen en buiten het ziekenhuis probeert hij voortdurend in een verbindende en evenwaardige open dialoog te gaan met mensen met ernstige psychiatrische problemen én hun betrokkenen. Om samen te werken aan hun herstel.