Els Lambrecht is hulpverlener met cliëntervaring. Ze is schrijver en redactrice voor Spiegel, het tijdschrift van UilenSpiegel vzw.

Voor PsychoseNet volgde Els het webinar en brengt ze verslag uit.

Journalist en podcastmaker Maarten Dallinga leidde het gesprek en liet verschillende mensen met elkaar in gesprek gaan. Dit gebeurde onder andere aan de hand van enkele reële casussen. Omdat er aan suïcide een hele weg voorafgaat, werd deze webinar uitgebreid tot psychische kwetsbaarheid in het algemeen.

Impact

De impact van media en het schrijven over bepaalde problemen kan heel groot zijn. Enerzijds vindt de organisatie 113 Zelfmoorpreventie dat een positieve ontwikkeling, het draagt bij aan het doorbreken van het taboe op psychische problemen en het kan bepaalde drempels tot hulp zoeken verlagen. Anderzijds kan het op sensationele, onveilige of stigmatiserende manier in het nieuws brengen van psychische problemen ook averechts en triggerend werken. De manier waarop erover gesproken wordt, heeft een grote invloed op de mensen zelf, maar ook in hoe er over mensen met psychische kwetsbaarheid gepraat en gedacht wordt.

Verschillende kaders

Grof geschetst worden er twee, grote stigmatiserende kaders over psychische kwetsbaarbaarheid in de media gebracht. De eerste is die van de verwarde man of vrouw die voor gevaar en overlast zorgt. Het tweede stigmatiserende beeld is dat een psychische kwetsbaarheid niet voorbijgaat en dat het bovendien zieke en zielige mensen zijn. Daartegenover heb je gelukkig een positief kader: mensen met een psychische kwetsbaarheid zijn gewone mensen net zoals iedereen. Ze vormen zelfs een groot deel van de bevolking en hebben een verhaal te vertellen over dat specifieke onderdeel van hun leven.

Verschil in nieuwswaarde

Er werd een vraag gesteld over hoe we nu het best kunnen spreken over zelfdoding in de media. Eerst en vooral is er een verschil in nieuwswaarde. Iemand die bijvoorbeeld van een hoog gebouw springt waardoor er verkeershinder is geweest dat het straatbeeld tijdelijk heeft bepaald, heeft een andere algemene nieuwswaarde dan iemand die in alle stilte een overdosis heeft genomen. Heel vaak wordt in de tweede situatie niet vermeld waardoor iemand overleden is, een soort ongeschreven regel. Houdt dit stilzwijgen het stigma niet in stand? Moet media terughoudend zijn of heeft het ook nieuwswaarde dat wél te vermelden? Een echte aanbeveling werd hier niet gegeven wel terechte bedenkingen waarover van gedachten werd gewisseld.

Insinuatie

Het is belangrijk te beseffen dat krantenkoppen en foto’s veel kunnen insinueren. We hebben nood aan nuancering. Vaak schrijven journalisten wel een genuanceerd artikel, terwijl de kop vaak schreeuwerig is en net daarmee schade toebrengt. Als voorbeeld van dit laatste wordt onder andere de titel, ‘Aafke Romeijn leeft met chronische depressie: Viel soms flauw van angst’, genomen. Dit verscheen op 30 mei 22 online op AD. In de papieren versie verscheen als titel ‘Als de depressie steeds aan de deur rammelt.’ Dit verschil geeft uiteraard voer voor discussie.

Positieve evolutie

Er is in de media veel toegenomen begrip voor mensen met een psychische problematiek. Vaak is er wel ruimte om je verhaal te vertellen. Het loopt weleens fout bij ernstige gebeurtenissen, wanneer verslaggevers, die onder tijdsdruk en druk om te ‘scoren’ een direct verband leggen tussen psychische problemen, verward gedrag en moord. Daarom blijft het ook nodig om – op een rustig moment – in gesprek te gaan met journalisten over ervaringen met kwetsbaarheden. Onderzoek wijst tenslotte uit dat psychotische mensen niet gevaarlijker zijn dat niet-psychotische mensen. Als je vermoord wordt, is de kans het grootst dat je partner dat doet. Niet iemand met een psychose.

We moeten met andere woorden het beeld bestrijden dat psychose en andere kwetsbaarheden gevaarlijk zijn.

Het webinar vind je terug via www.113.nl/actueel/webinar-psychische-kwetsbaarheid-de-journalistiek

* Stichting 113 Zelfmoordpreventie is een Nederlanse organisatie voor preventie van suïcide.

De sprekers in dit webinar waren:

Bram Bakker: ex-psychiater en veelgevraagd spreker en publicist. Bram is uitgever bij uitgeverij Lucht en schreef verschillende boeken zoals ‘Gekkenwerk’, ’Blijf Beter’ en ‘Verademing’. Bram is tevens ervaringsdeskundig op het gebied van depressiviteit.

Paul van den Bosch: hoofdredacteur AD regio, schreef recent nog over publiceren over zelfdoding: “We schrijven niet over zelfdoding“.

Rosanne Hertzberger: microbioloog, columnist bij NRC Handelsblad en correspondent vaccinaties bij De Correspondent. Rosanne schreef twee kritische columns over psychische kwetsbaarheid: Trots je kwetsbaarheid etaleren en Depressie is hard op weg een modeziekte te worden. Ze staat bekend om haar heldere woorden, met zo nu en dan een gestrekt been.

Kees Dijkman: voormalig projectleider bij Samen Sterk zonder Stigma. Hij vindt dat het hoog tijd wordt om psychische aandoeningen te normaliseren. “Hou op met net te doen alsof het iets bijzonders is. Dat is het namelijk niet. Het is een veel voorkomende menselijke ervaring.” (bron: keesdijkman.nl ) Kees is tevens ervaringsdeskundig op het gebied van angstproblematiek.

Scarlet Hemkes: persvoorlichter en projectleider ervaringsdeskundigheid bij 113 Zelfmoordpreventie. Voormalig oprichter Proud2Bme.nl. Naast haar baan bij 113 heeft zij een bedrijf in sociale media. Scarlet is tevens ervaringsdeskundig op het gebied van depressiviteit en eetstoornisproblematiek.

Maarten Dallinga (webinarhost): freelance journalist en podcastmaker. Hij schrijft voor NRC en andere media en maakte twee podcastseries over suïcide(preventie): Verstrikt en Doordrenkt. Met Verstrikt won hij een Tegel, de belangrijkste journalistieke prijzen van Nederland.

Meer lezen van Els Lambrechts kan via deze link