Bij sommige mensen kunnen vroege symptomen zo heftig worden dat er een psychose ontstaat. Deze fase begint vaak met een conflict. Bijvoorbeeld: iemand raakt in een manische fase en probeert de burgemeester over te halen hem de stad te laten besturen. Of een jongen is bezig alle computers uit huis te verwijderen omdat ze zijn gedachten verstoren. Of een meisje is overstuur omdat Facebook geheime boodschappen over haar verspreidt.
Opgaan in je eigen wereld
In deze fase ben je overweldigd door symptomen van een psychose. Je gaat helemaal op in je eigen realiteit. Hierdoor is het contact met andere mensen verstoord geraakt. Meestal gaat je functioneren achteruit en ontstaat er een acute behoefte aan zorg, zonder dat je dit zelf in de gaten hebt. Je kunt in deze fase geen afstand meer nemen van je symptomen: je gaat ze als onderdeel van jezelf zien. Je kunt je gedachten, gedrag en je stemming (bijna) niet meer remmen.
Verlies van eigen regie
De regie op je eigen leven raak je steeds meer kwijt en wanen en/of hallucinaties vertroebelen je beleving van de werkelijkheid. Omdat je zelf een andere werkelijkheid beleeft, hebben omstanders daarom grote moeite om contact met je te hebben en je te ondersteunen. Het is van belang dat er in dit stadium naar gepaste zorg wordt gezocht en dat je die zo snel mogelijk krijgt. Je omgeving heeft een belangrijke rol. Goedbedoelde hulp kan ervoor zorgen dat je snel de juiste ondersteuning krijgt, maar kan er soms ook voor zorgen dat de crisis nog verder toeneemt wanneer je zelf helemaal geen hulp nodig denkt te hebben.
Onbegrip vanuit je omgeving
Deze fase van overweldigd zijn leidt vaak tot conflicten. De kans is groot dat er een crisissituatie ontstaat. Je gedrag loopt volledig uit de hand en je bent overweldigd geraakt door meerdere symptomen. Het lukt je niet meer om aan anderen uit te leggen waar je gedachten en gevoelens vandaan komen en de mensen om je heen kunnen je niet meer volgen. Ze willen wel helpen of ingrijpen maar weten niet hoe. Je bent zelf het contact met de werkelijkheid verloren en de mensen om je heen kunnen (bijna) geen contact maken met jou. Dat leidt ertoe dat er een situatie ontstaat met veel angst, paniek, machteloosheid, onbegrip en stress, zowel voor jou als voor je omgeving. De spanningen lopen hoog op. Het kan er zelfs toe leiden dat je een gevaar wordt voor jezelf en voor anderen.
Veel voorkomende symptomen van psychose
- Je gevoelens zijn extreem uitvergroot en versterkt:
- Je ervaart veel angst;
- Je bent heel boos op je omgeving;
- Je voelt je opgejaagd.
- In je ongeremdheid vertoon je ongebruikelijk gedrag:
- Je bent extreem uitgelaten en hyperactief: je hebt geen slaap nodig;
- Je hebt ongewilde, extreme of bizarre gedachten; intrusies;
- Je denkt dat externe krachten of machten je beïnvloeden;
- Je kan dingen niet goed meer in de juiste context plaatsen.
- Je bent overgevoelig;
- Je hebt last van concentratie en motivatieproblemen;
- Je hoort stemmen, je ziet, voelt, proeft of ruikt dingen die anderen niet waarnemen;
- Je hebt hallucinaties;
- Je bent achterdochtig en wantrouwend:
- Je voelt je bekeken of bespioneerd (vervolgingswaan);
- Je hebt het gevoel bestuurd te worden;
- Je ziet complotten, je denkt dat je achtervolgd wordt (achtervolgingswaan);
- Je denkt dat kranten, radio, TV en anderen het over je hebben (betrekkingswaan);
- Je denkt dat je gedachten worden gelezen of gemanipuleerd.
- Je ben zo somber dat je geen toekomst meer ziet;
- Je denkt dat de wereld vergaat of dat je de wereld moet redden;
- Je hebt versterkte spirituele ervaringen.
Verband tussen angst, depressie en psychose
Ernstige depressieve en manische symptomen gaan vaak samen met het ontwikkelen van een psychose. Er is een verband tussen angst, depressie en psychose. In een zware depressie, of door veel angst kan een psychose ontstaan. Een psychose kan er ook weer voor zorgen dat iemand nadien veel angst heeft en na een psychotische ontregeling een depressie krijgt.
Verloop van deze fase
Hoe snel het herstellen van een een acute psychose gaat, hangt van veel factoren af:
- De heftigheid van de psychose zelf;
- De natuurlijke variatie tussen mensen, zoals verschil in:
- Lichamelijke gesteldheid;
- Belastbaarheid;
- Karakter;
- Mentale veerkracht;
- Het hebben van andere (psychische) kwetsbaarheden;
- Het hebben van hoop en toekomstperspectief.
- De mate van afhankelijkheid van middelen, zoals Alcohol en Drugs;
- Hoe goed je voor jezelf zorgt:
- Hoeveel je slaapt;
- Hoe goed je een dagritme hebt.
- Hoe gezond je omgeving is:
- Hoe stressvol je omstandigheden zijn;
- Hoe snel je weer aan het werk kan;
- De band met je familie, partner, je gezin en vrienden;
- Hoeveel steun je ervaart uit je sociaal netwerk en je naaste omgeving.
- De effectiviteit van de behandeling
- De invloed van de medicatie;
- De relatie met je hulpverlener(s)
Bijsturing
Wanneer iemand een psychose heeft, is bijsturing door anderen noodzakelijk om ervoor te zorgen dat een crisis wordt voorkomen of zich afwendt. Professionele hulp en nabijheid is van groot belang, waarbij de regie tijdelijk wordt overgenomen. Medicatie kan er in deze fase ervoor zorgen dat de symptomen van een psychose sneller afnemen, zodat de situatie weer rustig wordt. Bij goede ondersteuning zal na verloop van tijd de overweldiging van de psychose afnemen. Bij sommige mensen is dat al na enkele uren, bij anderen pas na weken of maanden. De intense ervaringen van de psychose verdwijnen meer naar de achtergrond. Het herstellen van de psychose en het verwerken van alles wat is gebeurd, komt meer op de voorgrond. Dit beschrijven we in de volgende fase: ‘Worstelen met psychosegevoeligheid’.
Voorbeeld
Een student ervaart bij tijd en wijle achterdochtige gedachten. Tijdens een drukke examenperiode met nachten lang doorstuderen, staat hij ineens te schreeuwen in de aula van de school. Hij beschuldigt een docent ervan dat hij zijn gedachten kan lezen. Zijn verwarde gedrag veroorzaakt een ruzie tussen hem en een groepje medestudenten die met hem in discussie gaan. Het loopt uit de hand, de politie wordt erbij geroepen. De politie schakelt snel daarna de hulpverlening in.
