Leen is ervaringsdeskundige psychosegevoeligheid en coach. Ze volgt de masterclass Herstelgerichte Psychiatrie. Hier kan je haar verslag en bedenkingen lezen over de afgelopen les: Is er plaats voor dwang in een herstelgerichte psychiatrie?

13 januari 2020, op dag 4 van de Masterclass Herstelgerichte Psychiatrie krijgen we het privilege om met psychiater Joris Vandenberghe in gesprek te gaan over ‘dwang’, over ‘gedwongen opname’. Een waaier aan bedenkingen passeren de revue. Ik pluk er een aantal uit.

We starten deze boeiende namiddag met 2 cases, echte verhalen vanop de werkvloer. Al gauw voelen we hoe moeilijk het is om de eindverantwoordelijkheid te dragen, bij een gedwongen opname. Meteen krijgen we zicht op het worstelen van hulpverleners en familie die, bij gebrek aan verbinding met de cliënt, als laatste strohalm hun cliënt/geliefde laten opnemen.

Hoe moeilijk verloopt de connectie met iemand die in crisis binnenkomt? Wat doen we wanneer iemand moeilijk aanspreekbaar is tengevolge van intoxicatie bijvoorbeeld? Durven we de regie bij de cliënt laten, als er geen ziekte-inzicht is? Vele vragen brachten ons telkens terug bij…

Op welke manier kunnen we verbinding maken?

Joris Vandenberghe zet in op liaisonspsychiatrie om de scheiding tussen de psychiatrie en de rest van de geneeskunde in het algemeen ziekenhuis te verkleinen. Deze manier van denken zorgt voor een ‘liaison’ of een brug tussen lichaam en geest. Lichamelijk lijden is vaak een poort die toegang geeft om, met mensen met psychisch lijden, in dialoog te gaan. Sommige maatregelen in de algemene geneeskunde vragen ook om dwang. Denk maar aan mensen die op intensive care terecht komen en vastgebonden worden zodat ze zelf in hun tijdelijke verdoving/verwardheid geen cruciale tubes loskoppelen. Dwang is iets van psychiatrie EN algemene geneeskunde. Deze manier van denken vindt langzaamaan zijn ingang in onze hoofden en er is tegelijkertijd nog veel werk, volgens Joris.

We wijden vervolgens een stuk aan het spanningsveld tussen de juridische en de ethische analyse waarin een gedwongen opname gebeurt. Soms zijn alle juridische voorwaarden voor een gedwongen opname aanwezig en is het vanuit ethische analyse toch verantwoord om de cliënt naar huis te laten gaan.

Durven berekende risico’s te nemen is goede zorg bieden!

Soms ontbreken juridische voorwaarden en kan men, ethisch gezien, de cliënt onmogelijk laten gaan. Dit laatste vraagt dan weer om juridisch kunst- en vliegwerk van de psychiater. Durven we creatief buiten de lijntjes te kleuren? Alleszins, de manier waarop men tot besluitvorming komt is van cruciaal belang.

Shared decision making!

Kent de hulpverlener de grenzen van zijn eigen deskundigheid om bijgevolg collega’s te bevragen?

Verder, vragen we ons af of een dwangvrije GGZ mogelijk en wenselijk is? We praten over rooming-in en comfortrooms en stellen vast dat de isolatiekamer op geen enkele ruimte lijkt, die we kennen in ons dagelijks leven; laten we de isolatiekamer pimpen, klinkt het in de groep. We besluiten dat bij goede zorg ruimte moet zijn om het-over-te-nemen. En opnieuw praten we over ‘de manier waarop’.

De manier waarop men bejegent, de manier waarop men te werk gaat.

Joris nodigt ons uit om dwang eens te bekijken als een interventie. Je kan therapie, medicatie of dwang voorschrijven. Ook haalt hij aan om alert te zijn voor onze eigen angsten; als de hulpverlener bang is om iemand te verliezen of aangeklaagd te worden, durft men geen regie geven, durft men geen vertrouwen geven en kan men bijgevolg geen goede zorg bieden.

Het was een fascinerende dag, toch bleef ik een beetje op mijn honger zitten. Bij shared decision making miste ik op regelmatige tijdstippen de stem van de cliënt, ook al is de aanspreekbaarheid van de cliënt niet optimaal. De cliënt die betrokken wordt bij de besluitvorming over zijn leven. Wie anders kent jouw leven beter dan jezelf? Wie anders is expert van jouw leven en weet precies wat er allemaal in jouw rugzak zit? Wie anders weet wat voor jou werkt en wat niet werkt? Als coach, put je uit de expertise van de coachee. Je bevraagt de coachee over zijn motivatie en beweegredenen. Waarvoor kom jij s’morgens uit je bed? Wat doet jouw vuur branden? Door de coachee hardop te laten praten, komt hij uit bij antwoorden waarvan hij zelf niet wist dat ze in hem zaten. Een techniek om samen tot besluitvorming te komen.

Momenten van deconnectie

Natuurlijk staat een crisissituatie deze aanpak voor een stuk in de weg, toch vraag ik me af of de gesprekstechnieken die een coach toepast om tot verbinding te komen met zijn coachee, helpend kunnen zijn in momenten van crisis, in momenten van deconnectie? Als iemand zegt “ik wil gerust gelaten worden”, heeft die persoon er geen boodschap aan hoe bezorgd familie en hulpverleners zijn die willen handelen. Dan is, de énige goede vraag “wat betekent voor jou gerust gelaten worden?”, zodat het gesprek over de cliënt blijft gaan, niet opnieuw over de anderen. Op die manier is er kans op verbinding, denk ik.

Het staat buiten kijf dat we met ‘dwang’ terughoudend moeten te werk gaan, gezien de vele nadelen die reeds werden aangetoond in allerhande onderzoeken. Toch vragen sommige omstandigheden om het-over-te-nemen van de client. Het blijft een moeilijke oefening die steeds genuanceerd en in overleg moet benaderd worden.

Chapeau voor alle hulpverleners die in complexe situaties zichzelf en hun moeilijke beslissingen steeds weer in vraag durven stellen.

Bedankt Joris en alle collega’s van de Masterclass voor de vele nieuwe inzichten,

Leen

De blog verscheen eerder op Leens eigen blog.