Als arts was het me al een hele tijd opgevallen dat uitgeputte, vermoeide mensen niet kunnen spelen. Ook mensen met een psychosegevoeligheid zijn vaak snel vermoeid en uitgeput. Leren spelen zou dus de richting van herstel kunnen aanduiden. Mijn zoektocht naar de essentie van spel bleef een hele tijd vruchteloos. Tot mijn grote vreugde ontdekte ik het TED filmpje ‘Play is more than just fun‘ van psychiater Stuart Brown. Ik heb het zeker 20 maal bekeken en ook het gelijknamige boek gelezen. Hoe ‘spelen’ het proces van herstel kan beïnvloeden.

Een spelend lichaam transformeert stress naar functioneren met plezier

Filosofen konden maar geen definitie vinden voor de activiteit ‘spelen’. Stuart Brown is hierin wel geslaagd. Het medische woord voor spelen is ‘neotenie’ en is veelzeggend. Met ‘neo’ wordt vernieuwing bedoeld en met ’tenie’ lichaamsspanning. Iets op spelende wijze doen zorgt ervoor dat het lichaam zijn spanning anders organiseert dan wanneer dezelfde activiteit op wilskracht gebeurt. Spelende bewegingen zijn zachter en soepel. Een spelend lichaam transformeert stress naar functioneren met plezier. De soepelheid in de beweging maakt het ook mogelijk om bewogen te worden. Zonder deze souplesse is dansen en schommelen bijvoorbeeld onmogelijk.

Tijdens spel wordt het sociale zenuwstelsel actief

Dit heb ik aan den lijve ondervonden tijdens de opleiding tot lachyogacoach en tijdens mijn therapie in het PZ Stuivenberg waar o.a. gezelschapsspelletjes, sport en spel op het programma staan. Een lachyogasessie bestaat uit een aaneenschakeling van korte spelletjes, ademoefeningen, lachoefeningen, dansjes en eindigt met 10 minuten samen lachen. De sfeer tijdens deze opleiding was ontspannen rustig waarbij een samenhorigheidsgevoel erg snel ontstaat. In de Psylos sportclub heb ik met kleine stapjes leren genieten van sport in groep. Tijdens de zangles en didgeridooles is het doel om met plezier en vanuit ontspanning klanken op ritme te maken. (cfr. blog Gevoelens in klank omzetten). Hoe beter de spanning wordt geregeld, hoe zuiverder de klanken worden.

Een tekort aan spelervaring als basis voor psychisch lijden

Tijdens zijn loopbaan als psychiater is Stuart Brown steeds meer geboeid door de rol van spelen in de gezonde ontwikkeling van mensen. In zijn gesprek met zijn patiënten bevroeg hij gedetailleerd welke vorm van spel ze wel hadden aangeleerd en welke soorten spelen ontbraken. Zijn besluit is dat een tekort of te eenzijdige ontwikkeling van spelervaring de basis vormt voor depressie en andere vormen van psychiatrische problemen.

Gezonde mensen kunnen spelenderwijs werken

Elke vorm van spel wordt uitgevoerd omdat het op zich fijn is om te doen, niet omdat het moet. Er zijn erg veel vormen van spel. Gezelschapsspelletjes, ritmische spelletjes, muziek en dans, samenzang, toneel, sport en spel, zijn er enkele van. Door te spelen oefenen mensen vaardigheden die hen helpen bij de taken die ze tijdens hun leven uitvoeren. Gezonde mensen kunnen spelenderwijs werken. Hoe beter de veerkracht van iemand, hoe beter hij of zij met plezier nieuwe spelletjes aanleert, aanpast en uitvindt.

‘Reset and play ‘ en ‘play and reset’

De weg naar spelen is een sociaal, emotioneel en fysiek leerproces. De eerste vorm van spel is het lachende spel tussen moeder en baby. De voorbereiding hiervoor gebeurt al tijdens de zwangerschap wanneer het kind – in – wording leert luisteren naar de geluiden die het opvangt. Hierbij staan de adem, de stem en de hartslag van de moeder centraal. Wanneer iemand teveel spanning heeft verzameld dan kan de transformerende kracht van spel, vastgeroeste emoties losweken. Dit wordt decompressie genoemd door psychologen. Decompressie kan klachten geven op emotioneel, sociaal en fysiek vlak, zoals o.a. vermoeidheid, prikkelbaarheid, boosheid, verdriet een koud gevoel, onverklaarbare pijn. Op latere leeftijd een spelachterstand inhalen, vergt heel wat inzicht, doorzettingsvermogen en uiteindelijk plezier.

Een spel van hormonen, reflexen en het zenuwstelsel

Door verschillende types spel te spelen, trainen mensen de reflexen die nodig zijn om met een goede conditie en vlotte reflexen op hun omgeving in te spelen. Belangrijke reflexen zijn de reflexen die zorgen dat rechtopstaan moeiteloos gebeurt. De glimlach, reflexen die vertrekken uit de voetzolen en de bewegingen van het stemapparaat en het middenrif zijn hierbij nodig. Bewegen op ritme zorgt ervoor dat het zenuwstelsel met meer samenhang functioneert. De hersenen die samenhangend functioneren zorgen voor een helder hoofd. Dan wordt het nemen van juiste beslissingen en sociaal spel gemakkelijker. In spelmodus maakt het lichaam oxytocine aan, ook wel knuffelhormoon, genoemd. Dit stopt de aanmaak van stresshormonen en brengt het immuunsysteem in balans.

Sensuele veerkracht: het liefdesspel de vrucht van herstel

Herstellen van een psychose betekent dat het sociale zenuwstelsel steeds beter werkt, hierdoor neemt het samenhorigheidsgevoel toe. In een liefdesrelatie is de ontwikkeling van samenhorigheid belangrijk om de relatie duurzaam te maken. Oxytocine zorgt voor deze samenhorigheid en teambuilding. Dit vormt de basis voor het creëren van een gevarieerde, hechte en vervullende sensualiteit en seksualiteit.
Een deugddoend orgasme steunt op een goed getraind sociaal zenuwstelsel én de aanmaak van véél oxytocine.

Over de rol van sensualiteit en seksualiteit in het herstel van een psychose lees je meer in een volgende blog.

Meer lezen van Herlinde Wynants:

De hersteltrompet bij een psychose

Vogels zingen zoals ze hersteld zijn

Herstellen is meer dan het behandelen van een ziekte