Jonas Claus (35) hoort al meer dan 20 jaar stemmen, hij is student psychologie, permanent verdwaald, permanent op zoek. Volgens hem is er een nieuwe visie nodig omtrent het fenomeen ‘stemmen horen’. Hij zet een netwerk van stemmenhoordersgroepen op om awareness te creëren, stigma te verminderen en kennis/ervaringen uit te wisselen met andere stemmenhoorders én hulpverleners.

Stemmen horen

“Zet dat af! Vermoord haar! Je gaat het niet kunnen! Blijf van mij!” Het is zes u ’s ochtends, ik ben net wakker en er komen allemaal vreemde, ongewenste gedachten in mijn hoofd. Het lijkt alsof ze niet van mij zijn, maar ik heb ook niet de indruk dat ze van iets of iemand anders komen. Het zijn stemmen die van binnenin komen, met een andere klankleur en intonatie dan mijn eigen stem. Ik heb er geen controle over. Ze komen op en ze gaan terug weg. Vreemd. Al die agressie, al dat geroep. Ik ben bang. Wat gebeurt er?

Wie zijn de stemmen?

Ook al vinden veel mensen ‘hun stemmen’ beangstigend, sommigen vinden ze ook geruststellend of zelfs bemoedigend. Er bestaan zelfs stemmenhoorders die hun stemmen niet meer hoorden door medicatie en er om moesten rouwen. Misschien zijn die stemmen dan toch niet altijd een indicatie van iets pathologisch? En misschien moeten die stemmen helemaal niet verdwijnen?

Stemmen horen is een complex fenomeen. Is het een symptoom van een ziekte? Is het altijd een last? Vanwaar komen die stemmen? Waarom vinden sommigen ze ziekmakend terwijl anderen ze juist helpend vinden? Moeten we de stemmen proberen verbannen? Wat zeggen die stemmen eigenlijk? Welke betekenis zit er achter die stemmen?

De werkelijkheid een zachtere invulling geven

Mijn stemmen zijn bij mij sinds mijn kindertijd. Een ervan is mijn imaginair vriendje dat mij door mijn donkerste angsten heeft geholpen. Of er nu een monster onder het bed zat, ik bang was dat er oorlog ging uitbreken of dat mijn ouders gingen scheiden, altijd zat hij klaar met raad en daad. Op een of andere manier gebruikte ik mijn fantasie om de werkelijkheid een nieuwe, zachtere invulling te geven. In mijn twintigerjaren kwamen er echter meer en meer stemmen bij. Sommigen zeiden agressieve dingen, en ik begon bang te worden.

Omdat stemmen niet gehoord werden, werden ze luider

Toen startte de lange tocht doorheen de hulpverlening. Talloze psychiaters schreven mij enkel medicatie voor en schonken nagenoeg geen aandacht aan mijn stemmen. Ik was nog zo jong en ik was zo bang van mijn stemmen, dat ik hun raad maar al te graag wou aannemen. Jammer genoeg bracht de medicatie geen soelaas. Telkens opnieuw werd mijn dosis verhoogd en beloofde mij men dat het ‘snel beter ging worden’. Wanneer ik in therapie over mijn stemmen vertelde, zag ik vaak angst en onbegrip in de blik van de psycholoog. Ook al was het goed bedoeld, de adviezen gingen niet verder dan tips over stressreductie, emotieregulatie en structuur brengen in je dag. Wat de stemmen precies zeiden en waarom ze er waren, werd nooit bevraagd. Deze aanpak had een averechts effect. Net omdat de stemmen zich niet gehoord voelden, begonnen ze luider en luider te roepen. Logisch ook, in principe zijn die stemmen ‘van mij’, en als je zo’n groot stuk van jezelf probeert uit te wissen, is het ook begrijpelijk dat je daar depressief en angstig van wordt. Ik splitste mijzelf af van mijn stemmen, en zij probeerden uit alle macht geaccepteerd te worden.

Door ernaar te luisteren, werden de stemmen minder agressief

Uiteindelijk startte ik een nieuwe therapie bij een psychoanalytica, waar er voor het eerst naar mijn stemmen geluisterd werd. De analytica vroeg neutraal maar geïnteresseerd naar wat ze zeiden, hoe ik dat ervaarde, wanneer ze het luidst riepen, enzovoort. Ik begon te beseffen dat ze echt ‘van mij’ waren, en dat het helemaal niet de bedoeling was om ze te elimineren. Doordat ik er eindelijk naar luisterde – dus eigenlijk naar mijzelf luisterde – werden ze minder agressief van aard. Hierdoor temperde mijn angst al snel. Ik voelde dat er een positieve evolutie was ingezet en begon na te denken over de afgelopen 15 jaar: ‘Wat als ik dit 15 jaar geleden al wist? ‘Wat als ik nooit medicatie had genomen?’ ‘Waarom heeft men mij zo vaak goedbedoelde verkeerde adviezen gegeven?’ En vooral; ‘Hoe kan het anders?’

Een nieuwe visie

Ik begon meer en meer te begrijpen dat de hulpverlening te weinig kennis heeft. Ook bij de rest van de bevolking staat ‘stemmen horen’ op de hoogste trap van de waanzinladder. In hoeveel films zie je niet een of andere waanzinnige die tegen zichzelf en tegen zijn stemmen praat? En wat gebeurt er met mensen op straat die luidop tegen zichzelf mompelen? Het stigma rond ‘stemmen horen’ is heel groot.

Na veel opzoekingswerk besloot ik om een stemmenhoordersgroep en kenniscentrum op te richten. Om mijn verhaal te delen, maar ook om andere mensen de lange tocht te besparen. Om ervaringen uit te wisselen, mensen te laten spreken en luisteren, om ze moed te geven. Om een nieuw antwoord op een oud fenomeen te geven. Om ‘stemmen horen’ te bekijken als een gewoon, typisch menselijk verschijnsel.

Stemmen een plek geven

De meeste groepen gebruiken gelijkaardige pijlers: iedereen is vrij om deel te  nemen, deelnemers veroordelen elkaar niet, de groep heeft een horizontale structuur (geen echte groepsleider, wel een moderator die alles in goede banen leidt), acceptatie en ervaringen uitwisselen zijn essentieel. Deelnemers voelen zich gehoord, voelen zich terug sterker aangezien ze elkaar helpen en voelen zich minder gestigmatiseerd. Een zelfhulpgroep heeft dus een sterk emanciperend karakter. Ook in de hulpverlening kan het anders: in plaats van de stemmen als een symptoom te bekijken, kan de hulpverlener actief op zoek gaan naar de betekenis van de stemmen en de onderliggende oorzaak. Binnenin de leefwereld van de patiënt wordt dan een persoonlijke analyse opgemaakt. Het doel is niet om de stemmen te laten verdwijnen, maar om ze een plek te geven. Om ze terug een onderdeel van de stemmenhoorder te maken.  

Mocht je na het lezen van deze blog contact willen opnemen met Jonas om te spreken over stemmen, mocht je ervaringen willen uitwisselen of zin hebben om mee te stappen in zijn project, kan je Jonas contacteren via jonasclaus@live.be