Zorgverzekeraar CZ vroeg waarom problemen bij het afbouwen van antidepressiva alleen in Nederland spelen¹. Een verbazingwekkende vraag. Beschikt CZ niet over competente medische adviseurs? Problemen bij het afbouwen van medicatie spelen namelijk overal².

In Nederland hebben patiënten voorstellen gedaan om hier iets aan te doen^3,4. Dat heeft geleid tot de ontwikkeling van taperingstrips^5,6, waardoor verantwoord afbouwen nu eindelijk mogelijk is. Ook in het buitenland zoeken juist patiënten naar oplossingen. Dat blijkt uit een recente petitie waarin een oproep wordt gedaan voor het maken van “drug tapering kits”⁷. James Moore, de initiatiefnemer, vertelt over zijn eigen ervaringen met het afbouwen van antidepressiva (‘Antidepressants made me suicidal‘: www.jfmoore.co.uk):

I asked the GP: look, I want to stop these. How do I stop? The docters advice was ’take half a tablet’ for a week and then stop completely. So, that’s what I did. I went home, took half a tablet for a week and then tried to come off completely. That period, trying to come off, was really, deeply unpleasant. I made repeated attempts to try and come off, only to suffer with insomnia, nausea, shaking spells, sweating, panic attacks, increase in anxiety, after only a week or so of reduction, I’d be forced to spend most of my time in bed because I was unable to do anything else. This impacted heavily on my social life and meant that there was very little that I could do with my family.

Was there any help given to you then to withdraw from antidepressants?

No, not at all. My experience was that the doctor that I saw didn’t recognise withdrawal at all. They didn’t think it was possible. They thought it was a recurrence of my depression and anxiety. But for me, the physical expression was so much more different to the mental torture that I’d been through before. It wasn’t happening in my head, it was actually happening to my body. It brought me so low that I thought ‘how much more of this can I really tolerate?’ I felt suicidal

De ervaringen van Moore komen overeen met die van vele anderen. Tussen al die verhalen zijn twee belangrijke overeenkomsten.

De onvoorspelbaarheid van de ernst van de problemen, die voor iedereen anders kan zijn. En het feit dat die problemen voorkomen kunnen worden

Door mensen de mogelijkheid te bieden om geleidelijk af te bouwen. Dat is waar Moore met zijn petitie terecht om vraagt.

Het lezen van de petitie gaf mij een sterk déjà vu gevoel. Die oproep was namelijk al veel eerder gedaan^3,4,8. De petitie zoekt de oplossing bij de farmaceutische industrie. Ik verwacht daar niets van, omdat die nooit een oplossing heeft willen vinden. Gelukkig hebben we de farmaceutische industrie niet nodig. Dankzij Cinderella en het User Research Center hebben we de taperingstrips kunnen ontwikkelen die James Moore hadden kunnen helpen: tegen zijn slapeloosheid, misselijkheid, koude rillingen, zweten, paniekaanvallen en het gevoel suïcidaal te worden.

Al een hele tijd proberen we ervoor te zorgen dat taperingstrips vanuit het basispakket worden vergoed^9-13. Een aantal zorgverzekeraars wil dat niet. Eén van hun argumenten is dat taperingstrips te duur zijn. Zou de oplossing waar deze petitie om vraagt goedkoper zijn?

Op 10 maart schreef NRC Handelsblad over een ernstig busongeluk in Zwitserland waarbij antidepressiva mogelijk een rol zouden spelen¹⁴. De laatste zin luidt: ‘Het afbouwen van het medicijn zou vanwege een genetisch defect kunnen leiden tot suïcidale neigingen‘.

Ook zonder zo’n genetisch defect kan te snel afbouwen van antidepressiva leiden tot irritatie, impulsiviteit, onrust, angst, en mogelijk zelfs direct tot suïcidaliteit

Het verhaal van Moore laat dat mooi zien. Irritatie, impulsiviteit, onrust, angst, slapeloosheid, dat zijn allemaal zaken die iemand die met de dood bezig is over een fatale drempel heen kunnen helpen¹⁵. Maar ook zonder dat suïcidaliteit in het spel is, zijn dit soort klachten niet bepaald bevorderlijk voor normaal functioneren. Zowel privé als in werksituaties kunnen die leiden tot kleinere of grotere ongelukken.

Wat dat busongeluk en het verhaal van James Moore laten zien, is waarom zorgvuldig omgaan met medicatie zo belangrijk is. Te snel afbouwen, plotselinge dosisverlaging, pillen overslaan, dat kan tot grote schade leiden. Niet alleen voor de betrokkene zelf. Ook voor anderen. De kosten hiervan kunnen zeer hoog zijn, en dan denk ik niet alleen aan geld. Bijna 40 jaar geleden beëindigde mijn vader zelf zijn leven. De gevolgen voor zijn naasten zijn tot op de dag van vandaag voelbaar.

Hoeveel is het voorkomen van één suïcide ons waard?

Hoeveel het voorkomen van niet goed functioneren dat tot relatieproblemen leidt, of tot problemen op het werk, tot sociale isolatie of huiselijk geweld?Zorgverzekeraars lijken hier geen enkel oog voor te hebben. Alleen geld telt.

Ik wil heel graag dat zorgverzekeraars hier anders over gaan nadenken. Daarom schets ik de volgende (niet zo heel erg) hypothetische situatie: Een man wil zijn antidepressiva afbouwen met behulp van taperingstrips. Zijn zorgverzekeraar weigert die te vergoeden waarna de man zonder taperingstrips afbouwt. Tijdens het afbouwen treden ernstige ontrekkingsverschijnselen op. De man veroorzaakt een ernstig ongeluk.

Is hier sprake van schuld? Zo ja, waar ligt die dan? Bij de man die te snel afbouwde? Bij de antidepressiva? Bij het verkeerde gebruik van de antidepressiva?

Of bij de zorgverzekeraar die ervoor zorgde dat de man besloot om op minder verantwoorde wijze af te bouwen? Als het antwoord op de laatste vraag bevestigend is, kan de schade van dat ongeluk dan op de zorgverkeraar worden verhaald?

Is dat goedkoper dan het vergoeden van taperingstrips?

Dr. Peter Groot is als onderzoeker en ervaringsdeskundige verbonden aan het User Research Centre, MUMC+, Vakgroep Psychiatrie en Psychologie, en is vrijwilliger bij de Stichting Cinderella Therapeutics. Contact: p.c.groot@maastrichtuniversity.nl

Referenties

1. Gespreksverslag CZ – Regenboogapotheek 6 juni 2016.
2. Groot PC, van Ingen Schenau J. Antidepressiva beter afbouwen. Pleidooi voor een richtlijn `afbouwen van antidepressiva’. Een knelpuntenanalyse. http://bit.ly/2dqiDNk 2013.
3. Leurink H. De medicijnontwenningsstrip. NRC Handelsblad, 31 dec 2004. http://bit.ly/2ekZLg9
4. Groot PC. Antidepressiva afbouwen. Tijd voor een andere benadering. http://bit.ly/2aYskle Silhouet 2011; herfst:26-27. .
5. Groot PC. Taperingstrips voor paroxetine en venlafaxine. http://bit.ly/29IS8fN. Tijdschrift voor Psychiatrie. 2013;55(10):789-794.
6. Groot PC. Onttrekkingsverschijnselen voorkomen bij de afbouw van antidepressiva: het nut van taperingstrips. http://bit.ly/29UjNh6. Psyfar. 2014;9(3):18-26. .
7. Make Pharmaceutical firms help users who want to stop taking anxiety & depression drugs. Petitioning Secretary of State for Health Jeremy Hunt. www.change.org/p/make-pharmaceutical-firms-help-users-who-want-to-stop-taking-anxiety-depression-drugs (bezocht op 13 maart 2017)
8. Mitchell KM. Graded dosage calendar packs for psychiatric medication. British Journal of Psychiatry. 1997;170(3):288.
9. Groot PC, van Os J. Ontwikkelaars taperingstrip voor afbouw psychofarmaca gaan conflict aan met zorgverzekeraars. Persbericht 11 mei 2016. http://bit.ly/28Iz170.
10. Groot PC, van Os J. Open brief aan alle zorgverzekeraars in Nederland: Conflict vergoeding taperingstrips. 21 juni 2016. http://bit.ly/28KiiA7.
11. Groot PC. Afbouwen medicatie met taperingstrips nog niet vergoed. Blog Psychosenet 20 mei 2016. http://bit.ly/28XW0Ly. 2016.
12. Groot P, van Os J. Brief ‘rationaliteit taperingstrip (2)’ van 21 juli 2016 aan zorgverzekeraar CZ. http://bit.ly/2awSebY.
13. Groot PC, van Os J. Brief aan Zorginstituut Nederland: ‘Herhaald verzoek taperingstrips, melding ACM en NZA’. 16 november 2016. http://bit.ly/2f09iI0.
14. Nederland eist inzicht in busongeluk Zwitserland. NRC Handelsblad, 10 maart 2017. www.nrc.nl/nieuws/2017/03/10/nederland-eist-inzicht-in-busongeluk-zwitserland-a1549707.
15. Dodds TJ. Prescribed Benzodiazepines and Suicide Risk: A Review of the Literature. The primary care companion for CNS disorders. 2017;19(2):16r02037.

Wekelijkse podcast van James Moore over antidepressiva en ontrekkingsverschijnselen.

http://www.jfmoore.co.uk/blog/news.html

photo credit: melan.cholerikerin Happy days. via photopin (license)