Mochten we een ‘psychose’ beter herkennen dan zou heel wat psychisch leed kunnen worden bespaard. Mochten we de oorzaak van een ‘psychose’ preciezer in kaart kunnen gieten, dan zou de behandeling juister aansluiten.

Webredacteur Leen Verhaert zocht het uit en licht toe.

Op één december 2020 volg ik nieuwsgierig een webinar met psychiater Jules Tielens. De titel, ‘Het belang van een goede analyse bij het vermoeden van een psychose’ lijkt mij evident, weinig vernieuwend. Het feit dat Jules Tielens de spreker is triggert me dan weer des te meer. Zo wordt in zijn boeken In gesprek met psychose al gauw duidelijk dat Jules niet zo maar een psychiater is. Hij vindt telkens een manier om wèl contact te krijgen en te houden met mensen die psychotisch zijn. Een uitdaging van formaat die voor Jules toch behapbaar lijkt.

De webinar belooft niet wetenschappelijk te zijn, maar vooral met praktijkvoorbeelden het prachtig ambacht van de psychiatrische hulpverlening in de verf te zetten. Nadat het publiek via een poll kon meegeven wie ze zijn en vanuit welke organisatie ze aansluiten, ging Jules van start.

Jules Tielens begint met te zeggen dat het begin van de stoornis heel veel zegt over de onderliggende oorzaak. Hij deelt de oorzaken van een psychose op: aangeboren (Schizofrenie), trauma, drugs, zwakbegaafdheid en divers/zeldzaam (post-nataal, ouderdom, tumor, epilipsie) en hij bespreekt de kenmerken zodat men makkelijker kan herkennen waarmee men heeft te maken. Van kapitaal belang om de behandeling hierop af te stemmen. Bij elk onderdeel staat hij stil en licht er bijzonderheden uit. Hij geeft mee hoe je de oorzaken kan herkennen, wat je daarvoor nodig hebt en ook hoe een psychose voelt. Ik onthoud en beaam:

‘niets is meer vanzelfsprekend, alles heeft verband, hypergefocust en het zelf voelt niet meer zichzelf’

Een aantal misvattingen komen aan bod en worden krachtig weerlegd. Zo sta je bijvoorbeeld op een middag niet op met wanen, neen, wanen worden gevormd als logisch antwoord dat iemand zoekt voor de bizarre gewaarwordingen in zijn of haar lichaam. Verder, hoor ik doorheen Jules zijn relaas, vooral tips die hij meegeeft voor behandeling. “Wees duidelijk wie jij bent en wat je hier komt doen, presenteer je aangenaam, leuk”, dixit Jules en “voer geen discussie over de waarheid!”. Bovenal, houd er rekening mee:

‘behandeling van iemand met een psychose is een behandeling van een heel leven’

“Maak je los van de distantie die we leerden toepassen in het vak en zorg dat je vòòr het gesprek het dossier grondig hebt bekeken, zodat je kan doorvragen, uitdiepen, de biografie erbij haalt en niet te vroeg conclusies trekt. Iemand die een psychose doormaakt naar aanleiding van een trauma, dat over het hoofd wordt gezien, kan een half leven weggepsychiatriseerd worden door medicatie, terwijl hij al afbouwend terug moest leren voelen en zijn trauma verwerken”. Slik.

Naarmate de webinar vordert, hoor ik stilaan de Jules Tielens waar ik zat op te wachten. Zo zegt hij onder andere, “medicatie dient om de stress te verlagen zodat je weer wat logisch kan denken NIET om de psychose op te lossen en bedenk bij de behandeling, dat de negatieve symptomen voor 90% door de medicatie worden veroorzaakt.” De hulpverleners steekt hij ook een hart onder de riem, door hen erop te wijzen dat stelligheid, duidelijkheid naar cliënten toe nodig is om liefdevol te kunnen blijven behandelen.

‘De hulpverlener kan en moet zijn grenzen trekken’

In het tweede deel van de webinar ging Jules in gesprek met klinisch psycholoog Jan Bachot over een aantal casussen die ons laten meevoelen hoe complex de opdracht van de psychiatrische hulpverlener soms is. En toch slaagt Jules er telkens in, mee te geven, hoe we best bejegenen. “Ik praat niet over de ‘waarheid’, wel over het brein als apparaat dat soms slecht is afgesteld. Ik kom niet met meningen maar tracht uit te zoeken wat er aan de hand is om dan met conclusies aan te komen die niet bedreigend zijn.” De woorden connectie en sociale inbedding vormen verder de rode draad van zijn aanpak.

Er werd nog meer van gedachten gewisseld, zo ook over de term Schizofrenie. Jules stelde me teleur wanneer hij aangaf dat hij het woord nooit in de mond neemt, maar hier toch maar weer gebruikt omdat het algemeen is ingeburgerd? Misschien is dat de reden waarom ik in het begin van de webinar even wilde afhaken. Het stigma dat dit en andere labels met zich meedragen, zorgt ervoor dat ik psychiater Jules Tielens, als rolmodel, de opdracht geef hiervoor een creatieve oplossing te zoeken.

Ik ben benieuwd.

 

Bedankt aan de organisatie Pangg 0-18 voor het organiseren van deze verhelderende webinar. De boeken van Jules Tielens vind je op onze site onder ‘boeken‘. Verder verwijst hij een aantal keren naar het werk van Wouter Kusters, Filosofie van de waanzin.