2500 jaar na datum hebben de Griekse tragedies met hun grote emoties over oorlog en moord nog altijd veel aantrekkingskracht. Leen Verhaert begrijpt ondertussen waarom. Ze neemt ons mee in een stukje waanzin, waanzin van haar en waanzin van toen. Hierbij Leens korte verslag.

Herakles’ waanzin

Ik word uitgenodigd om deel te nemen aan een reflectie op de tragedie van Euripides, Herakles’ waanzin. We hebben het over psychische kwetsbaarheid, waanzin, burgeroorlog en we vragen ons af wat we van Herakles’ waanzin kunnen leren. Op de site van Dr. Guislain aan de watertoren staan stoelen in een halve cirkel. Ik neem vooraan plaats tussen Laura een oorlogsjournaliste, Griet een theatermaakster en Peter, een collega ervaringsdeskundigheid. Het zonnetje komt erdoor, het publiek vindt met mondjesmaat de weg naar ons geïmproviseerd amfitheater en Zoë Ghyselinck (UGent) modereert ons in veilige banen.

Alsof we echt oude Grieken waren

We wisselen van gedachten, luisteren naar citaten, voorgelezen door Griet en komen al gauw uit bij de term waanzin. Ik leg uit hoe ik in een psychose terecht kwam. Een hoofdstuk uit mijn tienerjaren mocht niet bestaan. Deze existentiële bedreiging heeft lang gesluimerd en kwam aan de oppervlakte op latere leeftijd. Mijn psychose is me alvast iets komen vertellen; de waanzin waarin ik verkeerde kon ik linken aan grote emoties als onmacht, wanhoop en schaamte. Ik voel me verbonden met de waanzin van Herakles. Ik verwijs naar de woorden van Euripides ‘het gezin van Herakles is gegrondvest op misdaad‘. Heeft het vraagstuk ‘Mag mijn gezin bestaan?‘ Herakles ertoe aangezet zijn gezin uit te moorden? Of was het echt de schuld van de goden?

We filosoferen

Wanneer we luisteren naar de gruwel die Laura in oorlogsgebied vastlegt, proberen we te begrijpen. We zoeken naar antwoorden voor collectieve waanzin. Ik denk dat we horror, die we dagelijks via beelden onophoudelijk binnenkrijgen, slechts kunnen begrijpen als we stilstaan bij bestaansrecht. Zoals Herakles en ik bedreigd werden in een stuk van ons zijn, zo zijn er hele volkeren die na en tijdens oorlog zich afvragen of ze mogen bestaan. Collectief trauma. Zonder te oordelen, partij te trekken, probeer ik uit te leggen dat een diepgewortelde angst om te mogen bestaan volgens mij aan de basis ligt van gruwel die we op het eerste zicht niet kunnen vatten.

Cultuur en literatuur, zalf voor de ziel

We praten over herstel. Theseus, die éné vriend, blijft Herakles trouw en vangt hem op na zijn razernij. Peter legt uit hoe belangrijk het is om naast de professionele hulpverlening te kunnen terugvallen op een vriend. Vaak ook een lotgenoot, iemand die je begrijpt. Peter benadrukt bovendien het belang van eigen regie. We blijven mensen met talenten, ook tijdens periode van onrust kunnen we ons eigen herstel bevorderen. Peter met muziek, ik met woorden. We besluiten dat de geestelijke gezondheidszorg gebaat is met meer cultuur en literatuur. Cultuur en literatuur zijn immers zalf voor de ziel.

Dit is slechts een greep uit onze boeiende, warme wisselwerking. Bedankt lieve panelleden en chapeau aan de organisatoren NTGent. Doe zo voort!

Beluister ook de podcast ‘Is psychotisch spreken wartaal of heeft het betekenis?‘ Een gesprek tussen Leen Verhaert en Pete Tomlinson.