Kan praten over suïcide mensen op het idee brengen hier zelf iets mee te doen en wat zijn de invloed van media? Olivia Kirtley, postdoctoraal onderzoeker binnen het Centrum voor Contextuele Psychiatrie zocht het voor ons uit. Een verhelderende blog.

Praten over suïcide kan een leven redden

Over de hele wereld sterven ieder jaar 800.000 mensen door suïcide (WHO, 2017). Dit is ongeveer 1 persoon iedere 40 seconde. Suïcide staat op de tweede plek van meest voorkomende doodsoorzaken bij jongeren tussen de 15 en 24 jaar (WHO, 2018). Het is de laatste jaren ook toegenomen bij mannen van middelbare leeftijd. Er zijn veel fabels rond suïcide. Dat kan ervoor zorgen dat stigma standhoudt en kan leiden tot ongevoelige of zelfs schadelijke omgang met mensen die zich suïcidaal voelen. In deze blog wil ik daarom graag een van deze fabels bespreken. Het idee dat praten over suïcide iemand op het idee kan brengen hier zelf iets mee te doen.

Wat laat het onderzoek zien?

Veel mensen maken zich zorgen dat praten over suïcide iemand op het idee van suïcide kan brengen. Het zou het risico op suïcide bij deze mensen vergroten. Steeds meer onderzoek laat echter zien dat dit niet het geval is. Twee recente samenvattingen van de literatuur hebben dit laten zien door veel verschillende studies te combineren. Zo heeft een onderzoek data bekeken van 13 verschillende studies en gevonden dat er geen bewijs is dat het vragen naar suïcide of zelfverwonding in het kader van onderzoek leidt tot een toename van stress bij participanten. Nog belangrijker, er was geen bewijs dat het vragen naar suïcide leidt tot een toename van suïcidale gedachten of gedrag (De Cou & Schumann, 2017).

Een nog recentere studie heeft onderzocht of blootstelling aan suïcide-gerelateerde inhoud tijdens deelname aan onderzoek verband hield met het ervaren van meer suïcidale gedachten of gedrag bij deze participanten. Het bewijs liet zien dat deelname aan onderzoek naar suïcide zelfs resulteerde in een kleine afname van suïcidale gedachten en gedrag (Blades et al., 2018). Participanten die werden gevraagd wat ze vonden van praten over suïcide tijdens studies rapporteerden vaak juist dat dit een positieve ervaring was. De mogelijkheid om te praten over gedachten en gevoelens rondom suïcide ervoeren ze als positief (Biddle et al., 2013; Gould et al., 2005). Praten over suïcide op een goede manier vergroot dus niet de kans dat een persoon gaat nadenken over suïcide of suïcidaal gedrag zal vertonen. Sterker nog, met iemand over suïcide praten als je bezorgd bent zou zelfs zijn of haar leven kunnen redden.

Belangrijke rol van de media

Media die schrijven over suïcide hebben echter niet altijd een goede manier praten over suïcide. Dat kan het stigma vergroten en ertoe leiden dat mensen minder snel hun gedachten over suïcide delen. Dat leidt dan weer tot een verhoogd risico op suïcide. Er is veel aandacht geweest in onderzoek naar het effect die media hebben op suïcidale gedachten en gedrag als ze rapporteren over suïcide. Veel landen en organisaties hebben nu richtlijnen voor journalisten opgesteld waarin staat hoe ze veilig kunnen rapporteren over suïcide, bijvoorbeeld de International Association of Suicide Prevention (IASP), en de liefdadigheidsinstelling die zich inzet voor suïcide-preventie in Engeland, de Samaritans.

Het sensationeel rapporteren van suïcide kan leiden tot een toename van het aantal zelfdodingen (Pirkis et al., 2006). Als in het nieuws of in TV-programma’s details worden gegeven over de methode die mensen gebruiken, kan dit leiden tot een toename van suïcidepogingen met dezelfde methode (Chan et al., 2005; Hawton et al., 1999). Verantwoordelijke media die over zelfdoding rapporteren kunnen echter juist een positief effect hebben. Het bewijs laat zien dat rapportage van hoe mensen om kunnen gaan met hun suïcidale gevoelens een mogelijk beschermend effect kan hebben (Niederkrotenthaler et al., 2010).

Wat kun je wel doen?

Er is geen bewijs dat praten over suïcide op een verantwoordelijke en goede manier de kans zal vergroten dat iemand suïcidaal wordt, of dat dit suïcidale gedachten of gedrag zal verergeren. Ik heb zelf in mijn studies honderden participanten en daarnaast een aantal goede vrienden gevraagd of zij suïcide overwegen. Zelfs met professionele training zal dit nooit een gemakkelijke vraag zijn. Elke keer gaat mijn hart een beetje sneller slaan omdat er altijd een mogelijkheid is dat iemand ‘ja’ zegt.

Het is niet meer dan normaal dat zo een belangrijke vraag je raakt. Als je bezorgd bent over iemand die dichtbij je staat en je bent bang dat deze persoon nadenkt over suïcide, zal direct en op een goede manier vragen of deze persoon gedachten heeft over het beëindigen van zijn of haar leven juist datgene kunnen zijn dat deze persoon zijn of haar leven gaat redden, ook al is dit vaak beangstigend voor de persoon die het vraagt. Als de persoon ‘ja’ zegt, is het belangrijkste om te luisteren en ruimte te creëren voor deze persoon om te praten. Daarna kunnen jullie samen uitzoeken wat de juiste extra hulp zou zijn. Je kan naar de huisarts of de psycholoog gaan, contact zoeken met een vriend die je in vertrouwen kan nemen, of een crisislijn bellen, zoals Zelfmoord1813.

We moedigen mensen vaak aan om naar anderen te stappen als ze zich suïcidaal voelen, maar als iemand zo een extreem emotionele pijn voelt dat ze nadenken over suïcide, is dit juist het moment waarop ze zich het minst bekwaam voelen om juist dat te doen. Dit maakt dat het juist cruciaal is binnen suïcidepreventie om op mensen waar we ons zorgen over maken af te stappen en te vragen naar hun gedachten en gevoelens.

Hulp nodig?

Als je je op dit moment suïcidaal voelt en graag wil praten met iemand over hoe je je voelt, of als je je zorgen maakt over iemand die dichtbij je staat, kun je 1813 bellen voor 24/7 anonieme steun via de telefoon. Je kunt ook www.zelfmoord1813.be bezoeken voor meer informatie en ondersteuning, bijvoorbeeld veiligheidsplannen. Als je je verdrietig voelt en graag met iemand wil praten, biedt ook Tele-Onthaal, bereikbaar op 106 of via www.teleonthaal.be, 24/7 ondersteuning.

Auteur Olivia Kirtley, postdoctoraal onderzoeker binnen het Centrum voor Contextuele Psychiatrie richt haar onderzoek vooral op suïcide en zelfverwonding. De blog werd vertaald door Karlijn Hermans.

Het team van het Centrum voor Contextuele Psychiatrie onder leiding van Professor Inez Germeys verzorgt een tweewekelijkse blog over nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap op het gebied van psychiatrie in het algemeen en psychose in het bijzonder. (www.ccp-leuven.be;   Center for Contextual Psychiatry; twitter: @ccp-leuven; @inezgermeys; @reskarlijn)